Giáo án Địa Lí 10 (Cánh Diều) - Bài 23: Vai trò, đặc điểm, cơ cấu, các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố công nghiệp

Bài 23
VAI TRÒ, ĐẶC ĐIỂM, CƠ CẤU,
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG 
 TỚI PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ CÔNG NGHIỆP
(Số tiết: . tiết)
I. MỤC TIÊU 
1. Kiến thức
- Trình bày được vai trò, đặc điểm, cơ cấu ngành công nghiệp.
- Phân tích được những ảnh hưởng tới sự phát triển và phân bố công nghiệp.
2. Về năng lực:
a. Năng lực chung:
- Tự học, giao tiếp, giải quyết vấn đề, hợp tác, tính toán. 
b. Năng lực địa lí
- Sử dụng bản đồ, sơ đồ hình ảnh.
3. Về phẩm chất 
- HV nhận thức được công nghiệp nước ta chưa phát triển mạnh, trình độ khoa học và công nghệ còn thua kém nhiều nước trên thế giới và khu vực đòi hỏi có sự nỗ lực cố gắng của các em.
- Có ý thức tham gia bảo vệ môi trường sống trước sự phát triển nhanh chóng của công nghiệp
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
1. Thiết bị dạy học 
- Bản đồ địa lý công nghiệp thế giới 
- Một số tranh ảnh về hoạt động công nghiệp về tiến bộ khoa học kĩ thuật trong công nghiệp.
- Sơ đồ hệ thống hóa kiến thức.
2. Học liệu
- Máy tính- máy chiếu.
- Những hình ảnh gây ô nhiễm môi trường từ hoạt động công nghiệp.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC	
1. Hoạt động 1: Mở đầu (Tình huống xuất phát) - 5 phút
a. Mục tiêu:
- Biết được vai trò và đặc điểm của sản xuất công nghiệp.
- Hiểu được ảnh hưởng của các nhân tố tự nhiên và kinh tế xã hội tới sự phát triển và phân bố công nghiệp.
- Biết phân tích và nhận xét sơ đồ, hình ảnh về đặc điểm phát triển và ảnh hưởng của các điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội đối với sự phát triển và phân bố công nghiệp.
- Năng lực hợp tác, giải quyết vấn đề, năng lực tư duy.
b. Nội dung: 
- Học viên tìm hiểu ngành công nghiệp.
c. Sản phẩm:
- kết quả làm việc cá nhân tìm hiểu ngành công nghiệp. 
d. Tổ chức thực hiện
- Bước 1: GV đặt câu hỏi tình huống, HV làm việc cá nhân.: 
+ Em hãy kể tên các sản phẩm của ngành nông nghiệp?
+ Các sản phẩm đó làm nguyên liệu cho ngành nào? Lấy ví dụ một số ngành mà em biết?
- Bước 2: HV thực hiện nhiệm vụ cá nhân dựa vào kiến thức được học từ địa lí ngành nông nghiệp. GV quan sát và trợ giúp HV làm việc.
- Bước 3: Trao đổi, thảo luận GV gọi 1 HV báo cáo kết quả, HV ghi nhanh kết quả thực hiện lên bảng, một số HV khác bổ sung. 
- Bước 4: GV quan sát quá trình HV thực hiện. Từ kết quả HV ghi trên bảng GV dẫn dắt vào nội dung của bài học mới.
2. Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới (30 phút)
NỘI DUNG 1: TÌM HIỂU VAI TRÒ CỦA NGÀNH CÔNG NGHIỆP
 (5 PHÚT)
a. Mục tiêu
- Biết được vai trò của sản xuất công nghiệp.
- Biết phân tích và nhận xét hình ảnh liên quan.
- Phát triển năng lực: năng lực hợp tác, tư duy, tìm kiếm và xử lí thông tin..
b. Nội dung
- Vai trò của ngành công nghiệp trong nền kinh tế và đời sống, Lấy ví dụ cụ thể.
c. Sản phẩm
- Kết quả gợi mở nêu vấn đề, sử dụng phương tiện trực quan, hình ảnh.
- Kết quả hoạt động cá nhân, cặp đôi hoặc nhóm.
NỘI DUNG
I. TÌM HIỂU VAI TRÒ CỦA NGÀNH CÔNG NGHIỆP
Đóng vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân
- Cung cấp khối lượng của cải vật chất lớn cho xã hội: sản phẩm tiêu dùng, tư liệu sản xuất, xây dựng cơ sở vật chất kĩ thuật cho các ngành kinh tế.
- Thúc đẩy các ngành kinh tế phát triển
- Tạo điều kiện khai thác có hiệu quả tài nguyên thiên nhiên.
- Mở rộng thị trường, tạo ra nhiều việc làm, tăng thu nhập
- Củng cố an ninh quốc phòng.
d. Tổ chức thực hiện
- Bước 1: GV cho HV quan sát một số hình ảnh sau trên máy chiếu và đọc thông tin trong SGK trang 81 , cho biết:
+ Ngành công nghiệp có vai trò gì đối với nền kinh tế quốc dân? Hãy chứng minh?
+ Sự phát triển của ngành công nghiệp tác động như thế nào đến các ngành kinh tế và lĩnh vực khác?
+ Tại sao tỉ trọng của ngành công nghiệp trong cơ cấu GDP là một trong những tiêu chí quan trọng để đánh giá trình độ phát triển kinh tế?
+ Sự phát triển nhanh chóng của công nghiệp tác động như thế nào đến môi trường? Lấy ví dụ?
- Bước 2: Trong hoạt động này GV có thể tổ chức cho HV hoạt động cá nhân sau đó trao đổi đàm thoại ở các cặp đôi hoặc nhóm để tìm hiểu. Học viên suy nghĩ, trao đổi thực hiện theo yêu cầu.
- Bước 3: GV gọi 1 HV báo cáo kết quả, một số HV khác bổ sung. Trong quá trình HV làm việc, GV chú ý đến các HV để có thể gợi ý hoặc trợ giúp HV khi các em gặp khó khăn. 
- Bước 4: GV nhận xét, đánh giá kết quả cuối cùng của HV và chuẩn kiến thức.
NỘI DUNG 2: ĐẶC ĐIỂM CỦA NGÀNH CÔNG NGHIỆP (10 PHÚT)
a. Mục tiêu
- Biết được đặc điểm của sản xuất công nghiệp.
- Biết phân tích và nhận xét sơ đồ về đặc điểm phát triển ngành công nghiệp.
- Phát triển năng lực: năng lực hợp tác, tư duy, giải quyết vấn đề.
b. Nội dung
- Tìm hiểu đặc điểm của ngành công nghiệp
c. Sản phẩm
- Kết quả của việc gợi mở nêu vấn đề, sử dụng phương tiện trực quan: sơ đồ, hình ảnh.
- Kết quả hoạt động cá nhân, cặp đôi hoặc nhóm.
NỘI DUNG
II. ĐẶC ĐIỂM CỦA NGÀNH CÔNG NGHIỆP
- Sản xuất công nghiệp bao gồm hai giai đoạn:
+ Tác động vào đối tượng lao động tạo ra nguyên liệu.
+ Chế biến nguyên liệu tạo ra vật phẩm tiêu dùng.
+ 2 giai đoạn đều thực hiện bằng máy móc.
- Sản xuất công nghiệp có tính tập cao độ
- Tập trung tư liệu sản xuất, nhân công và sản phẩm.
- Trên một diện tích nhất định có thể xây dựng nhiều xí nghiệp, tập trung nhiều lao động, tạo ra khối lượng sản phẩm lớn.
- Sản xuất công nghiệp bao gồm nhiều ngành phức tạp, được phân công tỉ mỉ và có sự phối hợp giữa nhiều ngành để tạo ra sản phẩm cuối cùng.
- Phân loại:
+ Dựa vào tính chất tác động vào đối tượng lao động: công nghiệp khai thác và công nghiệp chế biến.
+ Dựa vào công dụng kinh tế: công nghiệp nặng và công nghiệp nhẹ.
d. Tổ chức thực hiện
- Bước 1: Gv chia lớp thành 3 nhóm lớn. Sau đó chia thành nhiều nhóm nhỏ (các nhóm làm việc trong vòng 2 phút)
+ Nhóm 1: Dựa vào sơ đồ về sản xuất công nghiệp SGK trang 82, hãy nêu rõ hai giai đoạn của sản xuất công nghiệp. Hai giai đoạn có đặc điểm nào giống nhau? Lấy ví dụ
+ Nhóm 2: Dựa vào hình 1, hãy lấy ví dụ để chứng minh sản xuất công nghiệp có tính tập trung cao độ. Vì sao sản xuất công nghiệp có thể tập trung được như vậy?
+ Nhóm 3: Dựa vào hình 2 trên máy chiếu hãy lấy ví dụ để chứng minh sản xuất công nghiệp bao gồm nhiều ngành phức tạp, được phân công tỉ mỉ và có sự phối hợp giữa nhiều ngành để tạo ra sản phẩm. Các ngành công nghiệp được phân loại như thế nào, lấy ví dụ?
- Bước 2: HV thực hiện nhiệm vụ, trao đổi với bạn bên cạnh về kết quả làm việc của mình, thống nhất ý kiến với các bạn trong nhóm.
- Bước 3: Đại diện nhóm báo cáo kết quả; các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung.
- Bước 4: GV nhận xét, đánh giá và chuẩn kiến thức. 
NỘI DUNG 3: CƠ CẤU NGÀNH CÔNG NGHIỆP (5 PHÚT)
a. Mục tiêu
- Trình bày được cơ cấu ngành công nghiệp.
- Khái quát cơ cấu ngành công nghiệp.
b. Nội dung
- Cơ cấu ngành công nghiệp.
c. Sản phẩm
- Kết quả của hoạt động đàm thoại gợi mở.
d. Tổ chức thực hiện
Bước 1: GV cho HV xem 1 số hình ảnh và hình 23.2, HV kết hợp kiến thức SGK trả lời các câu hỏi: Hãy nêu cơ cấu ngành công nghiệp. Lấy ví dụ cụ thể.
Bước 2: HV trả lời
Bước 4: GV chốt kiến thức
NỘI DUNG
III. CƠ CẤU NGÀNH CÔNG NGHIỆP
- Dựa vào tính chất tác động đến đối tượng lao động. Công nghiệp bao gồm ba nhóm chính: khai thác chế biến và dịch vụ công nghiệp.
NỘI DUNG 4: CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI SỰ PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ CÔNG NGHIỆP (10 PHÚT)
a. Mục tiêu
- Hiểu được ảnh hưởng của các nhân tố tự nhiên và kinh tế xã hội tới sự phát triển và phân bố công nghiệp.
- Biết phân tích và nhận xét sơ đồ về ảnh hưởng của các điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội đối với sự phát triển và phân bố công nghiệp.
- Phát triển năng lực: năng lực hợp tác, tư duy, giải quyết vấn đề.
b. Nội dung
- Các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển và phân bố công nghiệp.
c. Sản phẩm
- Kết quả hoạt động gợi mở nêu vấn đề, sử dụng phương tiện trực quan: sơ đồ, hình ảnh.
- Kết quả hoạt động hoạt động cá nhân, cặp đôi hoặc nhóm.
NỘI DUNG
IV. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG TỚI SỰ PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ CÔNG NGHIỆP 
- Vị trí địa lí: lựa chọn địa điểm, cơ cấu ngành công nghiệp, hình thức tổ chức lãnh thổ.
- Nhân tố tự nhiên: 
+ Khoáng sản: Chi phối tới quy mô, cơ cấu và tổ chức các xí nghiệp công nghiệp.
+ Khí hậu và nước:vừa tác động trực tiếp vừa tác động gián tiếp
+ Đất, rừng, biển: Đất-tạo mặt bằng để xây dựng xí nghiệp, rừng, biển-cung cấp nguyên liệu
- Nhân tố kinh –xã hội:
+ Dân cư-lao động: trình độ lao động cho phép phát triển và phân các ngành công nghiệp phù hợp.
+ Tiến bộ khoa học-kĩ thuật: Cho phép khai thác, sử dụng tài nguyên, phân bố các ngành công nghiệp hợp lí. Nâng cao năng suất, chất lượng
+ Thị trường: tác động tới hướng chuyên môn hóa sản phẩm
+ Cơ cở hạ tầng, cơ sở vật chất kĩ thuật: tạo cơ sở cho sự phát triển công nghiệp
+ Đường lối chính sách: định hướng, chỉ đạo chiến lược phát triển
d. Tổ chức thực hiện
- Bước 1: GV chia lớp thành 4 nhóm lớn, sau đó, chia thành các nhóm nhỏ (các nhóm làm việc trong vòng 3 phút). Dựa vào sơ đồ SGK trang 83 để hoàn thành các nội dung sau:
+ Nhóm 1: Phân tích sự ảnh hưởng của vị trí tới sự phát triển và phân bố công nghiệp. Lấy ví dụ thực tế ở địa phương để chứng minh.
+ Nhóm 2: Phân tích sự ảnh hưởng của khoáng sản, khí hậu và nước tới sự phát triển và phân bố công nghiệp. Lấy ví dụ thức tế ở địa phương để chứng minh.
+ Nhóm 3: Phân tích sự ảnh hưởng của đất, rừng và biển tới phát triển và phân bố công nghiệp. Lấy ví dụ thực tế ở địa phương để chứng minh.
+ Nhóm 4: Phân tích sự ảnh hưởng của dân cư-lao động và tiến bộ khoa học-kĩ thuật và thị trường tới sự phát triển và phân bố công nghiệp. Lấy ví dụ thực tế ở địa phương để chứng minh.
+ Nhân tố nào đóng vai trò quan trọng đối với sự phân bố công nghiệp?
+ Nội dung: Phân tích sự ảnh hưởng của thị trường, cơ sở vật chất –kĩ thuật và đường lối chính sách tới sự phát triển và phân bố công nghiệp. Lấy ví dụ thực tế để chứng minh, GV giao nhiệm vụ cho HV về nhà dựa vào sơ đồ SGK trang 83, tìm kiếm các thông tin tham khảo để hoàn thành. HV thực hiện ở nhà và ghi vào vở ghi. GV kiểm tra kết quả thực hiện trong tiết học sau.
- Bước 2: HV thực hiện nhiệm vụ, trao đổi với bạn bên cạnh về kết quả làm việc của mình, thống nhất ý kiến với các bạn trong nhóm.
- Bước 3: Đại diện nhóm báo cáo kết quả; các nhóm khác lắng nghe, nhận xét, bổ sung.
 Bước 4: GV nhận xét, đánh giá và chuẩn kiến thức. 
3. Hoạt động 3: Luyện tập (3 phút)
a. Mục tiêu
-Nhằm củng cố, hệ thống hóa, hoàn thiện kiến thức mới mà HV đã được lĩnh hội ở hoạt động hình thành kiến thức về vai trò và đặc điểm, các nhân tố tự nhiên và kinh tế xã hội tới sự phát triển và phân bố công nghiệp.
- Phát triển năng lực: tư duy, giải quyết vấn đề.
b. Nội dung
- Thực hiện nhiệm vụ 3 trang 83 SGK.
+ Hãy nêu sự khác biệt giữa đặc điểm của ngành công nghiệp với ngành công nghiệp.
+ Hãy thu thập thông tin về cuộc cách mạng 4.0
c. Sản phẩm
- Kết quả hoạt động cá nhân. 
d. Tổ chức thực hiện: 
Chuyển giao nhiệm vụ: GV giao nhiệm vụ, cá nhân học viên thực hiện.
Thực hiện nhiệm vụ: HV kẻ nhanh bảng nội dung vào vở và hoàn thành yêu cầu.
Kết luận, nhận định: GV đánh giá kết quả, tuyên dương các HV làm việc tích cực.
4. Hoạt động 4: Vận dụng (3 phút)
GV khuyến khích HV thực hiện nhiệm vụ sau:
- Công nghiệp hóa là gì? Tại sao các nước đang phát triển trong đó có Việt Nam phải tiến hành công nghiệp hóa?
- Đánh giá ảnh hưởng của công nghiệp đến môi trường địa phương em sinh sống, trao đổi với cá bạn về các thông tin tìm hiểu được.