Giáo án Địa Lí 10 (Cánh Diều) - Bài 28: Thương mại, tài chính ngân hàng và dịch vụ

Bài 28
THƯƠNG MẠI, TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG VÀ DU LỊCH
(03 tiết)
I. MỤC TIÊU 
1. Kiến thức
- Trình bày được vai trò, đặc điểm của ngành thương mại, tài chính ngân hàng và du lịch.
- Phân tích được các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố của ngành thương mại, tài chính ngân hàng và du lịch.
- Trình bày được tình hình phát triển và phân bố của ngành thương mại, tài chính ngân hàng và du lịch.
- Vẽ được biểu đồ và phân tích được số liệu thống kê ngành dịch vụ
- Viết được báo cáo tìm hiểu 1 ngành dịch vụ
2. Năng lực 
* Năng lực chung:
- Giao tiếp và hợp tác: thông qua thông qua các hoạt động nhóm 
- Giải quyết vấn đề và sáng tạo: thông qua các hoạt động phát hiện vấn đề, giải quyết vấn đề thực tiễn liên quan đến các ngành dịch vụ
* Năng lực chuyên biệt:
- Năng lực nhận thức khoa học địa lí: thông qua việc xác định và giải thích sự phân bố của các ngành kinh tế; tìm kiếm, chọn lọc thông tin từ các tài liệu phù hợp với nội dung bài học.
- Năng lực tìm hiểu địa lí thông qua mô tả và phân tích bản đồ, bảng số liệu về tình hình phát triển ngành; khai thác Internet
- Năng lực vận dụng kiến thức, kĩ năng địa lí vào cuộc sống: Vận dụng các kiến thức, kĩ năng địa lí để giải quyết một số vấn đề thực tiễn phù hợp với HV và ứng xử với môi trường sống. 
3. Phẩm chất 
- Chăm chỉ trung thực trong học tập, tìm hiểu kiến thức và hợp tác nhóm.
- Trách nhiệm đóng góp vào sự phát triển các ngành kinh tế dịch vụ tại địa phương thông qua việc mua bán, tôn tạo các di tích, khai thác hợp lí tài nguyên du lịch, bảo vệ môi trường
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 
Giáo viên 
Tranh ảnh, video về ngành thương mại, tài chính ngân hàng, du lịch trên thế giới.
Bản đồ, lược đồ ngành thương mại, du lịch thế giới.
Sơ đồ hệ thống hóa kiến thức chủ đề.
Học viên
Giấy note để làm việc cá nhân;
Bút màu để làm việc nhóm;
Dụng cụ truy cập Internet tìm hiểu về các ngành kinh tế
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
Hoạt động 1: Khởi động/Mở đầu
Mục tiêu: 
- Tạo tính huống học tập, kết nối các kiến thức HV đã có về ngành thương mại
b) Nội dung: HV trả lời tình huống thực tiễn 
c) Sản phẩm: Câu trả lời của HV
d) Tổ chức thực hiện: 
- Chuyển giao nhiệm vụ:
+ GV nêu tình huống: Nhóm nhạc nổi tiếng của Hàn Quốc sang Việt Nam biểu diễn và tính mua một số đặc sản/sản phẩm của VN về làm quà. Em hãy giới thiệu cho các Nam thần đó 1 món hàng và nơi có thể mua nhé. 
Việc mua các đặc sản/sản vật đó có ý nghĩa như thế nào?
+ Trả lời nhanh trong 5s
- Thực hiện nhiệm vụ:
+ HV nhận nhiệm vụ, ghi thông tin cá nhân trên note
+ HV trả lời nhanh thông tin >> chia sẻ theo cặp và theo nhóm nếu cần
- Báo cáo, thảo luận:
+ GV gọi ngẫu nhiên HV
+ HV trả lời nhanh thông tin
- Kết luận, nhận định:
GV ghi đáp án trên bảng và chốt ý đồng thời dẫn dắt vào bài 28, giới thiệu nội dung bài học.
Ngoài ra, GV cũng có thể dẫn dắt từ các tình huống tiếp cận từ ngành du lịch, tài chính ngân hàng.
PHƯƠNG ÁN 2:
HV tham gia vào tiểu phẩm ngắn của GV dàn dựng 
Đào và Mai đang trên đường thì gặp nhau:
Đào: Kìa Mai, đi đâu thế?
Mai: Ơ Đào, tớ đang đi chợ mua ít thực phẩm về nhà. Cậu đi đâu?
Đào: Tớ đang chạy qua ngân hàng một tí. Mua được gì rồi? Ăn sang nhỉ? Cá chẽm và bạch tuộc cơ đấy?
Mai: Nhà tớ có khách nên cải thiện tí thôi. Mà cậu lại gửi tiết kiệm à? Khiếp, kẻ ăn không hết người lần chẳng ra!
Đào: Gì vậy trời? Ko phải đi gửi tiết kiệm đâu, tớ đi vay ít vốn.
Mai: Có thương vụ gì đấy? Cho tham gia với! Mà cậu chuẩn bị đến đâu rồi? Cần tớ giúp gì? 
Đào: Úi, tớ vay ít để mở một cơ sở làm handmade mà tớ chia sẻ với cậu hôm trước ấy. Cậu tham gia được không?
Mai: (hớn hở) Được, tớ thích lắm ấy. Thế tính đi ngân hàng nào? Dạo này lãi suất cao ghê, tới 14%/năm nhé!
Đào: Thế cơ á, tớ cần vay ít thôi, muốn kiếm chỗ thấp hơn chứ cao thế gánh không nổi. Cậu có cách khác giúp tớ không?
Mai: Cách gì, khó thế nhỉ? Thôi nhờ các bạn lớp 10 hỗ trợ vậy. Vậy theo các bạn, chúng mình cần đi vay ở đâu hay làm gì để giảm chi phí đầu vào?
- Chuyển giao nhiệm vụ: Yêu cầu HV quan sát tiểu phẩm và trả lời các câu hỏi:
+ Vấn đề nào được nhắc đến trong tiểu phẩm
+ Làm thế nào để giải quyết khó khăn mà tiểu phẩm nêu ra?
- Thực hiện nhiệm vụ:
+ HV theo dõi tiểu phẩm
+ HV trả lời trên giấy note
- Báo cáo, thảo luận: HV chia sẻ kết quả và ý kiến cá nhân
- Kết luận, nhận định: GV đánh giá sự tham gia của HV vào tiểu phẩm và dẫn dắt vào bài
Hoạt động 2: Hình thành kiến thức mới 
Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu các ngành thương mại, tài chính ngân hàng và du lịch
Mục tiêu: 
- Trình bày được vai trò, đặc điểm của ngành thương mại, tài chính ngân hàng và du lịch.
- Phân tích được các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố của ngành thương mại, tài chính ngân hàng và du lịch.
- Trình bày được tình hình phát triển và phân bố của ngành thương mại, tài chính ngân hàng và du lịch.
- Thiết kế được sản phẩm tóm tắt ngành kinh tế liên quan
- Liên hệ về vai trò ngành các ngành kinh tế này ở địa phương.
b) Nội dung:Làm việc nhóm, thiết kế sản phẩm trình bày về các ngành kinh tế
c) Sản phẩm: Bản A0 về ngành thương mại, tài chính ngân hàng, du lịch
d) Tổ chức thực hiện: 
- Chuyển giao nhiệm vụ:
+ GV chia lớp thành 9 nhóm nhỏ, mỗi nhóm 3-5 HV
+ Các nhóm 1,2,3 tìm hiểu ngành thương mại
+ Các nhóm 4,5,6 tìm hiểu ngành tài chính ngân hàng 
+ Nhóm nhóm 7,8,9 tìm hiểu ngành du lịch
Thông tin chính:
+ Vai trò và đặc điểm của ngành
+ Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố ngành
+ Tình hình phát triển và phân bố ngành trên thế giới
+ Liên hệ về sự phát triển của ngành ở Việt Nam (Số liệu, thương hiệu, xu hướng)
+ Đào tạo các ngành này ở trường Đại học nào? Những yêu cầu cơ bản? Cơ hội việc làm là gì?
GV phát tiêu chí đánh giá để HV có định hướng thực hiện tốt
- Thực hiện nhiệm vụ:
+ HV nhận nhiệm vụ, phân công nhiệm vụ trong nhóm và thực hiện vai trò của mình
+ Mỗi cá nhân làm việc độc lập trong 10p
+ Kết thúc thời gian làm việc cá nhân, các thành viên làm họp nhóm, bàn phương án trình bày trên giấy A0
+ HV tham gia thực hiện sản phẩm trong 20 phút tiếp theo và làm việc nhóm ở nhà
+ HV chuẩn bị sơ đồ tư duy để hoàn thành nội dung toàn bài học
- Báo cáo, thảo luận: Tiết 2
+ GV cho các nhóm chuẩn bị sản phẩm, trưng bày trên bàn hoặc dán ở các góc lớp phù hợp.
+ HV chuyên gia lập nhóm mảnh ghép trong 1 phút, mang theo sơ đồ tư duy
TẠI CÁC NHÓM MẢNH GHÉP
+ Chuyên gia sẽ thuyết trình về ngành liên quan trong 7 phút
+ Các thành viên khác nghe và hoàn thành trong sơ đồ tư duy các từ khóa trọng tâm
+ Đặt câu hỏi, phản biện tại nhóm trong 3 phút
+ Chấm điểm sản phẩm nhóm và phần thuyết trình 
+ Hết giờ, nhóm di chuyển theo trạm kế tiếp trong cụm của mình
- Kết luận, nhận định:
+ Hết giờ thực hiện thuyết trình và di chuyển. GV cho các nhóm di chuyển chéo, tìm hiểu các nhóm có cùng ND và so sánh
+ GV nhận xét sơ bộ và đánh giá tổng quan, dặn dò tiết sau đánh giá. Các nhóm có thể bổ sung cho Sp thêm hoàn thiện và gửi cho GV trên link
Nhiệm vụ 2: Trình bày và đánh giá chủ đề các ngành
Mục tiêu: 
- Trình bày và phân tích sự phát triển ngành thương mại, tài chính ngân hàng và du lịch
- Liên hệ được sự phát triển của ngành ở địa phương.
b) Nội dung: Nhóm thuyết minh về sản phẩm. Đánh giá sản phẩm và kiến thức chủ đề
c) Sản phẩm: Tóm tắt các ngành kinh tế dịch vụ trên A0
d) Tổ chức thực hiện:
- Chuyển giao nhiệm vụ:
+ HV có 3 phút chuẩn bị, dán sản phẩm lên các vị trí để triển lãm
+ GV bốc thăm/quay số chọn nhóm trình bày về nghề/ngành liên quan, 3 phút
- Thực hiện nhiệm vụ:
+ HV nhận nhiệm vụ và thực hiện dán sản phẩm, trình bày
+ GV gọi 3 nhóm đại diện lên giới thiệu về ngành nghề liên quan >> hướng nghiệp
- Báo cáo, thảo luận:
+ Thuyết trình về ngành nghề
+ Ghi điểm số đánh giá và nộp lại phần đánh giá sản phẩm + thuyết trình
- Kết luận, nhận định:
+ GV tổng kết lại ngắn gọn thông tin bằng slide và đánh giá sản phẩm của HV
+ GV đặt câu hỏi: Ngành này ở địa phương pháp triển như thế nào? Hạn chế chính là gì? Em cần làm gì để giúp địa phương phát triển hơn?
HV làm việc theo hình thức Khăn trải bàn: 
+ HV ghi ý kiến cá nhân ra góc vị trí ngồi
+ Nhóm hội ý, thống nhất ý kiến
+ Trình bày ngắn gọn thông tin trước lớp
>>> GV chốt ý liên quan
Hoạt động 3: Luyện tập 
a) Mục tiêu: Tóm tắt các kiến thức cơ bản về 2 ngành kinh tế
b) Nội dung: Tham gia trò chơi Hiểu ý đồng đội
c) Sản phẩm: Kết quả trả lời từ khóa
THƯƠNG MẠI – TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG – TOÀN CẦU HÓA – XUẤT KHẨU – SỨC MUA – NHẬP KHẨU – NGOẠI THƯƠNG – ĐẦU TƯ QUỐC TẾ - QUY LUẬT CUNG VÀ CẦU – THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ
d) Tổ chức thực hiện: 
Chuyển giao nhiệm vụ: GV nêu thể lệ trò chơi
+ HV nhận từ khóa và gợi ý cho cả lớp cùng đoán
+ HV còn lại ghi đáp án ra note, không bôi xóa
+ Thời gian ghi đáp án 10s/từ
Thực hiện nhiệm vụ: HV tham gia trò chơi
Báo cáo, thảo luận: GV chiếu các từ khóa, HV dưới lớp tự đánh giá điểm số. GV yêu cầu HV kết nối từ khóa để tạo thành đoạn thông tin hoàn chỉnh
Kết luận, nhận định: GV quan sát và nhận xét nhanh phần làm việc của HV
GV hướng dẫn làm bài tập 1:
+ Xử lí số liệu, chuyển sang %
+ Vẽ biểu đồ tròn, theo qui định
+ Rút ra nhận xét về cơ cấu các khu vực trên thế giới
Hoạt động 4: Vận dụng 
a) Mục tiêu: Viết báo cáo về 1 ngành kinh tế của địa phương
b) Nội dung: Thực hiện 1 báo cáo ngắn về ngành GTVT/Tài nguyên du lịch hoặc 1 điểm du lịch/Một siêu thị hoặc 1 trung tâm thương mại
c) Sản phẩm: Báo cáo trên giấy A4
d) Tổ chức thực hiện: 
- Chuyển giao nhiệm vụ:HV nghiên cứu về địa phương theo cấu trúc:
+ Thông tin khái quát về đối tượng
+ Thực trạng phát triển của đối tượng
+ Vai trò của nó đối với kinh tế, xã hộ địa phương
+ Những định hướng khai thác, phát triển
- Thực hiện trên 1 mặt giấy A4
- Thời hạn nộp: Nộp đầu giờ tiết sau hoặc nộp vào đường link nộp bài GV tạo trước 1 ngày.
- Đánh giá: 
+ Thông tin đầy đủ, chi tiết: 6 điểm
+ Trình bày khoa học, gọn gàng: 2 điểm
+ Hình ảnh, sản phẩm đẹp mắt, đầy đủ thông tin cá nhân, đúng hạn: 2 điểm
IV. RÚT KINH NGHIỆM
V. PHỤ LỤC
Tiêu chí đánh giá sản phẩm sáng tạo thể hiện ngành kinh tế
Tiêu chí
1
2
3
4
Có nội dung rõ ràng, chủ đề thu hút, ấn tượng
Hình ảnh/hình vẽ sinh động, minh họa tốt cho sản phẩm
Thông tin đầy đủ, ngắn gọn về vai trò của ngành
Thông tin đầy đủ, ngắn gọn về đặc điểm của ngành
Thông tin đầy đủ, ngắn gọn về các nhân tố ảnh hưởng ngành
Thông tin đầy đủ, ngắn gọn về tình hình phát triển của ngành
Cách trình bày, bố cục khoa học, có tính thẩm mĩ và sáng tạo
Chữ viết rõ ràng, dễ đọc, ngay ngắn
Thông tin nhóm đầy đủ, ở góc trên bên phải sản phẩm
Thuyết trình lưu loát, ít phụ thuộc
Câu trả lời nhanh chóng, chính xác cao, thuyết phục
HÌNH ẢNH
Nội dung ghi bài
NGÀNH THƯƠNG MẠI
1/ Vai trò
- Hoạt động nội thương tạo ra thị trường thống nhất trong nước và thúc đẩy sự phân công lao động theo lãnh thổ giữa các vùng; phục vụ nhu cầu tiêu dùng của từng cá nhân trong xã hội.
- Hoạt động ngoại thương góp phần gắn liền thị trường trong nước với thị trường thế giới; tăng nguồn thu ngoại tệ cho đất nước.
- Hoạt động thương mại là khâu nối giữa sản xuất và tiêu dùng, giúp cho sự trao đổi hàng hoá và dịch vụ được mở rộng, góp phần thúc đầy phát triển kinh tế thị trường.
- Góp phần sử dụng hợp lí các nguồn lực, thúc đẩy phân công lao động xã hội, tăng cường hợp tác quốc tế.
2/ Đặc điểm
- Là quá trình trao đổi hàng hoá và dịch vụ giữa người bán và người mua, đồng thời tạo ra thị trường. Thị trường hoạt động theo quy luật cung và cầu, sự biến động của thị trường dẫn đến sự biến động về giá cả.
- Hoạt động thương mại diễn ra trong phạm vi quốc gia gọi là nội thương, giữa các quốc gia với nhau gọi là ngoại thương. Hoạt động ngoại thương được đo bằng cán cân xuất nhập khẩu:
+ Nếu trị giá xuất khẩu lớn hơn nhập khẩu gọi là xuất siêu.
+ Nếu trị giá nhập khẩu lớn hơn xuất khẩu gọi là nhập siêu.
3/ Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố ngành thương mại
Vị trí địa lí >> Hình thành đầu mối thương mại, thu hút đầu tư >> thương mại phát triển
Trình độ phát triển kinh tế và năng suất lao động xã hội >>> quy mô, cơ cấu ngành, bổ sung đầu tư, lao động cho ngành
Quy mô dân số, cơ cấu dân số >>> ảnh hưởng sức mua, nhu cầu, mạng lưới
 Toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế >>> đầu tư, ngoại thương, tổ chức quốc tế
Tiến bộ khoa học, công nghệ >> cách thức trao đổi, mua bán >> đa dạng loại hình
4/ Tình hình phát triển và phân bố của ngành thương mại trên thế giới
a/ Nội thương:
Diễn ra sôi động ở các nước có nền kinh tế phát triển; các nước kém phát triển hoặc bất ổn chính trị thì hoạt động nội thương bị hạn chế.
Hoạt động nội thương ở các quốc gia trên thế giới ngày càng phát triển mạnh. 
Hàng hóa và dịch vụ trên thị trường ngày càng phong phú và đa dạng.
b/ Ngoại thương: 
+ Hoạt động giao thương trên thế giới không ngừng tăng lên. 
+ Nhiều tổ chức và liên kết thương mại đã ra đời
+ Một số mặt hàng xuất, nhập khẩu chủ yếu trên thế giới là dầu thô, linh kiện điện tử, ôtô, lương thực và dược phẩm.
+ Các khu vực có đóng góp lớn vào hoạt động thương mại thế giới: Bắc Mỹ, Tây Âu và Đông Á.
+ Các quốc gia đứng đầu thế giới về hoạt động thương mại toàn cầu là Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nhật Bản, Đức, Anh, Hàn Quốc,
NGÀNH TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG
Vai trò
Đây là ngành có vai trò chủ chốt đối với sự ổn định nền kinh tế, đồng thời là động lực thúc đẩy sự tăng trưởng kinh tế. 
Thúc đẩy toàn cầu hoá nền kinh tế 
Ngành tài chính bao gồm nhiều lĩnh vực, như tài chính thuế, tài chính doanh nghiệp, tài chính bảo hiểm, phân tích tài chính, 
Ngành ngân hàng với tư cách là trung gian tài chính, có vai trò chủ đạo trong việc huy động và phân bổ vốn tín dụng thông qua các dịch vụ như giao dịch thẻ, bảo lãnh, thanh toán, 
Góp phần lưu thông tiền tệ, thúc đẩy các hoạt động đầu tư trong nền kinh tế quốc dân; huy động nguồn vốn phục vụ sản xuất;
Đặc điểm
– Là ngành kinh tế năng động song dễ bị tác động của sự suy thoái kinh tế, các cuộc khủng hoảng năng lượng, thảm họa toàn cầu,... 
– Việc cung cấp các dịch vụ của ngành tài chính – ngân hàng được thực hiện theo một quy trình nghiêm ngặt 
– Các tổ chức trong hệ thống tài chính, ngân hàng có mối liên hệ mật thiết với nhau nhằm cung cấp dịch vụ cho khách hàng, nhất là sự liên kết giữa các ngân hàng. 
– Niềm tin của công chúng có vai trò quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của các tổ chức tài chính, ngân hàng. 
– Các thành tự khoa học – công nghệ ngày càng ứng dụng mạnh mẽ
– Sự phân bố các cơ sở giao dịch tài chính, ngân hàng gắn với các trung tâm kinh tế, chính trị, văn hoá của các quốc gia và vùng lãnh thổ
Các nhân tố ảnh hưởng
Vị trí địa lí ảnh hưởng đến việc lựa chọn địa điểm hoạt động của các cơ sở giao dịch tài chính – ngân hàng. 
Trình độ phát triển kinh tế và mức sống của người dân ảnh hưởng đến mức độ thực hiện các hoạt động giao dịch tài chính – ngân hàng. 
Sự hoàn thiện về cơ sở hạ tầng, đặc điểm về dân số và quần cư góp phần ảnh hưởng đến sự phân bố và quy mô các cơ sở giao dịch tài chính – ngân hàng. 
Chất lượng nguồn lao động góp phần ảnh hưởng đến chất lượng các dịch vụ của ngành tài chính – ngân hàng. 
Các thành tự khoa học công nghệ ảnh hướng đến sự nhanh chóng, chính xác của các dịch vụ tài chính, cũng như sự liên kết giữa ngành tài chính – ngân hàng với các ngành kinh tế khác. 
Các chính sách tiền tệ, sự bất ổn về tình hình kinh tế, chính trị, xã hội, dịch bệnh, có ảnh hưởng đến tình hình phát triển chung của ngành tài chính – ngân hàng
Tình hình phát triển và phân bố
Trên thế giới, ngành tài chính – ngân hàng không ngừng phát triển, 
Các nước đang phát triển vẫn còn kém hơn các nước phát triển về cơ sở hạ tầng tài chính, khả năng tiếp cận, sự đa dạng về dịch vụ hỗ trợ, 
Sự phát triển của khoa học – công nghệ giúp cho ngành tài chính – ngân hàng vượt qua rào cản về khoảng cách địa lí giữa các quốc gia. 
Sự hội nhập quốc tế trong ngành này ngày càng sâu, rộng. 
Các trung tâm tài chính hàng đầu thế giới hiện nay là thành phố Niu Ioóc, Luân Đôn, Thượng Hải, Tô-ky-ô,
NGÀNH DU LỊCH
Vai trò
Kinh tế:
+ Khai thác hiệu quả các nguồn lực
+ Tạo nguồn thu, thúc đẩy phát triển các ngành liên quan
+ Tạo việc làm, tăng thu nhập
Các lĩnh vực khác:
+ Đáp ứng nhu cầu tinh thần, phục hồi và bồi dưỡng sức khỏe cho con người
+ Bảo tồn, phát triển các giá trị văn hóa, bảo vệ môi trường
+ Tăng cường hiểu biết đất nước, quan hệ giữa các dân tộc, quốc gia
2. Đặc điểm
Là ngành đặc biệt, mang đặc điểm của một ngành kinh tế và văn hóa-xã hội
Là ngành tổng hợp, liên quan đến nhiều ngành nghề khác
Có tính mùa vụ, chịu ảnh hưởng của các điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế-xã hội, dịch bệnh
Khoa học công nghệ làm thay đổi hình thức, chất lượng của ngành dịch vụ
3/ Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố
Tài nguyên du lịch (tự nhiên, nhân văn) >>> sản phẩm du lịch
Thị trường >> Doanh thu, cơ cấu ngành
Cơ sở vật chất kĩ thuật + cơ sở hạ tầng >>> tổ chức hoạt động
Nguồn nhân lực >>> sự hài lòng của du khách
Các nhân tố khác (sự phát triển KTXH, mức sống, chính sách, an ninh, dịch bệnh) >> đều tác động đến sự phát triển và phân bố ngành
4/ Tình hình phát triển và phân bố
Phát triển nhanh từ thập niên 90 của thế kỉ XX
Số lượng du khách và doanh thu tăng nhanh
Các hoạt động và loại hình du lịch ngày càng đa dạng và phát triển mạnh mẽ
Các quốc gia phát triển mạnh: Hoa Kì, TQ, Anh, Pháp
Du lịch cũng gây ra các vấn đề về môi trường