Giáo án Ngữ Văn 10 (Chân trời sáng tạo) - Tiết 20: Thực hành tiếng Việt "Lỗi dùng từ và cách sửa"

Ngày soạn: // Ngày dạy: //
TIẾT: THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT. LỖI DÙNG TỪ VÀ CÁCH SỬA
MỤC TIÊU
Mức độ/ yêu cầu cần đạt:
- Nhận biết và chỉnh sửa được các lỗi dùng từ.
Năng lực
Năng lực chung
- Năng lực tự chủ và tự học, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo.
Năng lực riêng biệt
- Năng lực nhận diện và sửa lỗi về mạch lạc, liên kết trong đoạn văn.
Phẩm chất:
- Có ý thức vận dụng kiến thức về các lỗi dùng từ.
THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
Chuẩn bị của giáo viên:
Giáo án;
Phiếu bài tập, trả lời câu hỏi;
Bảng phân công nhiệm vụ cho học sinh hoạt động trên lớp;
Bảng giao nhiệm vụ học tập cho học sinh ở nhà;
Chuẩn bị của học sinh: SGK, SBT Ngữ văn 10, soạn bài theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn học bài, vở ghi.
TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
KHỞI ĐỘNG
Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng HS thực hiện nhiệm vụ học tập học tập của mình từ đó khắc sâu kiến thức nội dung bài học Lỗi về mạch lạc, liên kết trong đoạn văn.
Nội dung: GV đặt những câu hỏi gợi mở vấn đề cho HS nhận diện về lỗi dùng từ trong khi viết văn.
Sản phẩm: HS chỉ ra được một số lỗi ngữ pháp thường gặp trong diễn đạt.
Tổ chức thực hiện:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
- GV yêu cầu HS: Trong quá trình viết văn, em có gặp phải lỗi như lặp từ, dùng từ không đúng hoàn cảnh không? Hãy chia sẻ cùng cả lớp.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS nhớ lại các bài văn đã biết và những lỗi sai về dùng từ thường gặp.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời 1 – 2 HS phát biểu trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
- Từ chia sẻ của HS, GV dẫn dắt vào bài học mới: Trong khi nói hoặc viết, do thói quen cũ nên chúng ta gặp các lỗi về dùng từ. Bài học hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu các lỗi và cách khắc phục.
HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
Hoạt động 1: Hình thành kiến thức mới
Mục tiêu: Nắm được kiến thức về lỗi về dùng từ.
Nội dung: HS sử dụng SGK, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời câu hỏi liên quan đến bài học.
Sản phẩm học tập: HS trả lời các kiến thức về các lỗi dùng từ.
Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Nhiệm vụ 1:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
Lỗi dùng từ
Lỗi lặp từ
- Lặp từ là dùng nhiều lần một từ
GV yêu cầu HS đọc phần Tri thức ngữ văn (trang 64) và cho biết những lỗi dùn từ thường gặp trong văn bản.
Gv trình chiếu các ví dụ trong SGK lên máy chiếu, yêu cầu HS quan sát các ví dụ trong SGK và chỉ ra lỗi sai:
1. Truyện thần thoại có rất nhiều yếu tố tưởng tượng kì thú nên em rất thích đọc truyện thần thoại.
trong câu hoặc trong những câu liền kề nhau khiến cho câu văn, đoạn văn trở nên nặng nề.
Lỗi dùng từ không đúng hình thức ngữ âm
Lỗi dùng từ không đúng nghĩa
2. Anh ấy đã kịp thời khắc phục những thiếu xót của mình.
4. Lỗi dùng từ không phù hợp với khả năng kết hợp.
3. Những kiến thức về thơ thầy giáo truyền tụng, chúng em đều rất hứng thú.
5. Lỗi dùng từ không phù hợp với kiểu văn bản.
Chúng tôi rất quan tâm vấn đề ô nhiễm môi trường.
Trong bản kiểm điểm, học sinh viết: Nhờ Lan đã méc cô giáo vụ em và Nam gây lộn trong giờ giải lao.
- GV hướng dẫn cách chữa:
1. Cách sửa: Lược bỏ hoặc thay thế từ ngữ bị lặp bằng từ ngữ khác. Chúng ta có thể sửa câu trên như sau: Truyện thần
thoại có rất nhiều yếu tố tưởng tượng kì
thú nên em rất thích đọc thể loại này.
Sửa lại từ cho đúng với hình thức ngữ âm. Trong câu trên, chúng ta phải dùng từ "thiếu sót".
Từ "truyền tụng" thường dùng với ý nghĩa "truyền miệng cho nhau với lòng ngưỡng mộ". Trong trường hợp này, chúng ta không dùng từ "truyền tụng".
à Cách sửa: Thay thế từ đúng nghĩa. Trong ví dụ trên, chúng ta thay từ "truyền tụng" bằng "truyền đạt".
Từ "quan tâm" không thể kết hợp trực tiếp với "vấn đề ô nhiễm môi trường" mà cần có thêm một quan hệ từ "đến" hoặc "tới".
à Cách sửa: Thêm, bớt, thay thế từ ngữ cho phù hợp với khả năng kết hợp của từ. Trong câu trên, chúng ta cần thêm từ "đến" hoặc "tới" sau từ "quan tâm": Chúng tôi rất quan tâm đến vấn đề ô nhiễm môi trường.
Trong câu trên, các từ ngữ "nhó", "méc", "vụ", "gây lộn" không phù hợp với kiểu văn bản.
à Cách sửa: Thay thế từ ngữ phù hợp. Bạn Lan đã nói với cô giáo chuyện em và
Nam tranh cãi trong giờ giải lao.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS đọc thông tin trong SGK theo yêu cầu của GV; sau đó thảo luận theo cặp, suy nghĩ để trả lời câu hỏi.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời 2 – 3 HS phát biểu trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập
GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.
HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức về lỗi mạch lạc, liên kết trong đoạn văn.
Nội dung: Hoàn thành các BT trong SGK.
Sản phẩm học tập: BT mà HS hoàn thành.
Tổ chức thực hiện:
Nhiệm vụ 1:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
- GV yêu cầu HS làm BT 1 theo nhóm: Tìm và sửa lỗi dùng từ trong các trường hợp
+ Nhóm 1, 3: ý a, b
+ Nhóm 2, 5: ý c, d
+ Nhóm 4, 6: ý d, đ, e
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS lắng nghe GV yêu cầu và hướng dẫn, sau đó đọc và hoàn thành BT 1.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
Với mỗi trường hợp ở BT 1, GV mời 1 – 2 HS phát biểu trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập
GV nhận xét, đánh giá, chốt đáp án:
+ Câu a: Lỗi dùng từ không đúng với hình thức ngữ âm. Cách sửa: Thay từ "chín mùi" bằng "chín muồi".
+ Câu b: Lỗi dùng từ không phù hợp với khả năng kết hợp. Từ "giấu giếm" không thể kết họp với quan hệ từ "với". Cách sửa: Bỏ từ "với".
+ Câu c: Lỗi dùng từ không đúng với hình thức ngữ âm. Cách sửa: Thay từ "thăm quan" bằng "tham quan".
+ Câu d: Lỗi dùng từ không đúng nghĩa và lỗi lặp từ. "Bất tủ" với nghĩa "không bao giờ chết, còn sống mãi trong trí nhớ, tình cảm người đời "không dùng cho "những bài hát". Trong trường hợp này, từ phù hợp để miêu tả "những bài hát" là từ “bất hủ" (không bao giờ mất, mãi mãi có giá trị). Tuy nhiên, nếu dùng "bất hủ" thay cho "bất tử" thì câu cũng vẫn mắc lỗi lặp từ (bất hủ = còn lại mãi với thời gian). Cách sửa: Bỏ từ "bất tử" (Những bài hát ấy sẽ còn lại mãi với thời gian).
+ Câu đ: Lỗi lặp từ. Cách sửa: cần thay cụm từ bài "Thơ duyên" của Xuân Diệu bằng cụm từ tương đương khác (bài thơ này, tác phẩm này).
+ Câu e: Lỗi dùng từ không phù hợp với kiểu VB. Cách sửa: Kính mong Ban Giám hiệu xem xét và giải quyết vấn đề này giúp tôi.
Nhiệm vụ 2:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
GV mời 1 HS đọc yêu cầu của BT 2
GV tổ chức trò chơi, HS nối các từ phù hợp ở cột A và cột B1:
A
B
đề xuất
đưa một người giữ chức vụ cao hơn
đề cử
trình bày ý kiến, nguyện vọng lên cấp trên
đề đạt
giới thiệu ra để lựa chọn mà bầu
Đề bạt
đưa ra một ý kiến, giải pháp
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS đọc BT 2 và hoàn thành.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời 2 – 3 HS trình bày kết quả thảo luận trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập
GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức:
Gợi ý trả lời:
Đề xuất - đưa ra một ý kiến, giải pháp.
Đề cử - giới thiệu ra để lựa chọn mà bầu.
Đề đạt - trình bày ý kiến, nguyện vọng lên cấp trên.
Đề bạt - đưa một người giứ chức vụ cao hơn.
Nhiệm vụ 3:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
GV nêu yêu cầu HS làm việc cá nhân, hoàn thành BT 3 và đặt câu cho phù hợp.
GV yêu cầu HS làm bài theo cá nhân.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS hoạt động cá nhân để hoàn thành BT.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
Với mỗi trường hợp trong BT 3, GV mời 1 HS trình bày kết quả trước lớp, sau đó yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập
GV nhận xét, đánh giá các câu văn của HS đặt phù hợp ngữ cảnh.
HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG
Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức đã học về lỗi dùng từ.
Nội dung: HS hoàn thành BT mà GV giao.
Sản phẩm học tập: Đoạn văn đã hoàn thành của HS.
Tổ chức thực hiện:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
GV yêu cầu HS: Viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) thể hiện niềm giao cảm với thiên nhiên và con người, trong đó có sử dụng từ ngữ gợi cảm xúc.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS lắng nghe GV yêu cầu, sau đó thảo luận theo cặp để hoàn thành nhiệm vụ.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời 3 – 4 HS trình bày kết quả thảo luận trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
GV nhận xét, đánh giá, tổng kết hoạt động.
* Hướng dẫn về nhà
- GV dặn dò HS:
+ Hoàn thành các bài tập trong Sách bài tập Ngữ văn 10 tập 1.
+ Soạn bài: Nắng đã hanh rồi – Vũ Quần Phương