Giáo án Ngữ Văn 10 (Chân trời sáng tạo) - Tiết 47: Thực hành tiếng Việt Bài 6

Ngày soạn: ././ Ngày dạy: //
TIẾT	: THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT
MỤC TIÊU
Mức độ yêu cầu cần đạt
HS phát hiện được lỗi trật tự sắp xếp từ trong câu khiến câu mơ hồ về nghĩa, sai logic hoặc không diễn đạt đúng nội dung mà người viết muốn thể hiện
HS có thể sắp xếp lại trật tự từ hợp lí để có thể diễn tả đúng nội dung muốn thể hiện.
Năng lực
Năng lực chung
- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự quản bản thân, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác...
Năng lực riêng biệt
Năng lực thu thập thông tin liên quan đến bài thực hành.
Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận, hoàn thành các bài tập xác định lỗi trật tự trong câu và sắp xếp lại câu cho đúng nghĩa
Năng lực tiếp thu tri thức tiếng việt để hoàn thành các bài tập, vận dụng thực tiễn.
Phẩm chất:
Thái độ học tập nghiêm túc, chăm chỉ.
THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
Chuẩn bị của giáo viên:
Giáo án;
Phiếu bài tập, trả lời câu hỏi;
Bảng phân công nhiệm vụ cho học sinh hoạt động trên lớp;
Bảng giao nhiệm vụ học tập cho học sinh ở nhà;
Chuẩn bị của học sinh: SGK, SBT Ngữ văn 10, soạn bài theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn học bài, vở ghi.
TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
KHỞI ĐỘNG
Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng HS thực hiện nhiệm vụ học tập học tập của mình từ đó khắc sâu kiến thức nội dung bài học Trật tự từ trong câu.
Nội dung: GV đặt những câu hỏi gợi mở vấn đề cho HS nhớ lại kiến thức đã học từ THCS.
Sản phẩm: Tìm được lỗi sắp xếp từ trong câu
Tổ chức thực hiện:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
-	GV yêu cầu HS: Xác định lỗi trong câu sau:
Những tia nắng nhảy nhót trên cửa sổ, Lan mở cửa ra.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS nghe GV nêu yêu cầu, suy nghĩ hoàn thành bài tập.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời 2 – 3 HS chỉ ra lỗi sai và sửa lại
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
GV nhận xét, khen ngợi các HS đã làm đúng, nhắc nhở HS làm chưa đúng. GV hướng dẫn: Lan mở cửa ra, những tia nắng nhảy nhót bên cửa sổ.
Từ chia sẻ của HS, GV dẫn dắt vào bài học mới: Việc sắp xếp các từ ngữ trong câu có vai trò vô cùng quan trọng. Bởi nếu không chú ý đến trật tự từ có thể dẫn đến hiểu sai ý nghĩa của câu. Trong bài học hôm nay chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về lỗi trật tự từ trong câu cùng cách sửa.
HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
Hoạt động 1: Củng cố kiến thức đã học
Mục tiêu: Nắm được kiến thức về trật tự từ trong câu.
Nội dung: HS sử dụng SGK, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời câu hỏi liên quan đến bài học.
Sản phẩm học tập: HS trả lời các kiến thức về trật tự từ trong câu
Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ
I. Lý thuyết
học tập
Lỗi trật tự từ trong câu là một lỗi phổ
- GV yêu cầu HS dựa vào kiến thức đã
biến thường gặp trong đời sống. Việc
học, nhớ lại và trả lời: Thế nào là lỗi
sắp xếp sai thứ tự từ trong câu sẽ dẫn
sắp xếp sai thứ tự từ trong câu?
đến việc hiểu sai ý nghĩa câu.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS nghe câu hỏi, trả lời
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận
GV mời 2 – 3 HS trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe và nhận xét, góp ý, bổ sung.
Bước 4: Đánh giá kết quả HS thực hiện nhiệm vụ học tập
GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức è Ghi lên bảng.
GV bổ sung: Khi nói hoặc viết, không nên chú ý đến thứ tự từ trong câu để
diễn đạt trọn vẹn ý nghĩa của câu.
HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức về tiếng việt
Nội dung: GV chiếu bài tập, HS suy nghĩ, trả lời.
Sản phẩm học tập: HS hoàn thành các bài tập trong sách giáo khoa.
Tổ chức thực hiện:
Bài tập 1: SGK trang 16
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
Chỉ ra và sửa lại lỗi về trật tự từ trong các câu sau:
Giải vô địch bóng đá Đông Nam Á ( AFF Cup) chỉ có duy nhất ở Việt Nam trên kênh VTC
Tên trộm khai nhận đã thực hiện nhiều vụ trộm tài sản ở trụ sở công an
Họ úp cái nó lên mặt, nằm xuống ngủ một giấc cho đến chiều.
Anh ấy đóng cửa lại, từ tốn nói lời chào tôi rồi đi vào nhà
đ. Đây là bộ phim về ngày tận thế nổi tiếng của Mỹ
Trong cuộc đấu tranh chống thực dân Pháp kiên cường, nhân dân ta đã thể hiện một sức sống mãnh liệt
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS đọc và hoàn thành bài tập
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời HS giơ tay nhanh nhất cho mỗi câu để trả lời, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
GV Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chuẩn kiến thức.
Gợi ý trả lời:
Câu
Lỗi về trật tự từ
Cách sửa
a. Giải vô địch bóng đá Đông Nam
Cụm từ “ở Việt
Ở Việt Nam, giải vô
Á ( AFF Cup) chỉ có duy nhất ở
Nam”	bị	hiểu
địch	bóng	đá	Đông
Việt Nam trên kênh VTC
nhầm là phần bổ
Nam Á ( AFF Cup) chỉ
sung	ý	nghĩa
có trên kênh VTC.
cho “chỉ có”.
b. Tên trộm khai nhận đã thực hiện
Cụm từ “ở trụ sở
Ở trụ sở công an, tên
nhiều vụ trộm tài sản ở trụ sở công
công an”có thể
trộm khai nhận đã thực
an
bị hiểu nhầm là
hiện nhiều vụ trộm
thành	phần	bổ
sung	ý	nghĩa
cho “thực hiện
nhiều vụ trộm”
c.	Họ úp cái nó lên mặt, nằm
Sắp	xếp	các
Họ nằm xuống, úp cái
xuống ngủ một giấc cho đến chiều
hành	động
nón lên mặt, ngủ một
không theo một
giấc cho đến chiều
trật	tự	hợp	lý
khiến	câu	sai
logic
d. Anh ấy đóng cửa lại, từ tốn nói
Sắp	xếp	các
Anh ấy từ tốn nói lời
lời chào tôi rồi đi vào nhà
hành	động
chào tôi, đóng cửa lại
không theo một
rồi đi vào nhà
trật	tự	hợp	lí
khiến	cho	câu
sai logic
đ. Đây là bộ phim về ngày tận thế
Các	từ	“nổi
Đây là bộ phim nổi
nổi tiếng của Mỹ
tiếng”	,	“của
tiếng của Mỹ về ngày
Mỹ”	bị	hiểu
tận thế.
nhầm là phần bổ
sung	ý	nghĩa
cho	“ngày	tận
thế”
e. Trong cuộc đấu tranh chống thực
“Kiên
cường”
Trong cuộc đấu tranh
dân Pháp kiên cường, nhân dân ta đã thể hiện một sức sống mãnh liệt
có thể bị hiểu nhầm là bổ sung ý nghĩa cho
“thực dân Pháp”
kiên cường chống thực dân Pháp, nhân dân ta đã thể hiện một sức
sống mãnh liệt.
Nhiệm vụ 2: Bài tập 2 SGK trang 16
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ cho HS
Hãy tìm 2 câu sai về trật tự từ trên một tờ báo và chữa lại cho đúng
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS đọc tìm 2 câu trên báo sai lỗi trật tự từ rồi sửa lại
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời HS giơ tay nhanh nhất cho mỗi câu để trả lời, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
GV Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chuẩn kiến thức.
Nhiệm vụ 3: Bài tập 3 SGK trang 16
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ cho HS
Đọc các câu sau:
Các câu a2, b2, c2 đã thay đổi trật tự từ so với câu a1, b1, c1. Việc thay đổi như vậy có phù hợp không? Vì sao?
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS đọc và thực hiện yêu cầu
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời HS giơ tay nhanh nhất cho mỗi câu để trả lời, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
GV Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chuẩn kiến thức.
GV gợi ý trả lời:
GV hướng dẫn HS đọc kĩ các cặp câu a1 và a2, b1 và b2, c1 và c2 so sánh thú tự khác nhau về trật tự từ và nghĩa giữa các cặp câu. Trên cơ sở đó hướng dẫn HS xác định không thể chấp nhận việc thay đổi trậ tự từ như ở các câu a2,b2, c2.
Cụ thể như sau:
+ Cặp câu a1 và a2: Trong câu a2 việc sắp xếp trật tự các hành động không hợp lí không thể xếp “cúi mình nhìn ra phía ao” trước “lẳng lặng ngồi dậy” khiến câu sai logic. Do đó sự thay đổi trật tự như câu a2 là không chấp nhận được.
+ Cặp câu b1 và b2: Trong câu b2 việc sắp xếp các hành động không theo một trật tự hợp lí khiến câu sai lô gic. Do vậy việc thay đổi trật tự như ở câu b2 là không thể chấp nhận được.
+ Cặp câu c1 và c2: “Xinh xắn” trong câu c1 được Thạch Lam dùng để bổ sung ý nghĩa cho “hai bàn chân” tuy nhiên trong câu c2 từ ngữ này lại được sắp xếp theo cách bổ sung ý nghĩa cho Nga. Câu c1 trong Dưới bóng hoàng lan vốn được Thạch Lam dùng để miêu tả những cảm nhận của Thanh khi đi dạo trong vườn nhà, đặc biệt gợi nhớ những kí ức đẹp đẽ của Thanh Và Nga. Do đó cách sắp xếp trật tự này trong câu c1 mới là phù hợp với nội dung miêu tả. Còn cách sắp xếp trật tự từ như câu c2 lại khiến nội dung miêu tả cảm nhận của nhân vật Thanh mất đi vẻ kín đáo ý nhị ban đầu. Vì thế cách thay đổi trật tự này là không thể chấp nhận được.
Nhiệm vụ 4: Bài tập 4 SGK trang 16
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập cho HS
Nhận xét về cách sắp xếp trật tự các vế trong câu sau
Thanh bước lên thầm, đặt vali trên chiếc trường kỉ rồi ngó đầu nhìn vào trong nhà. Bóng tối dịu và man mát loáng qua những màu sắc rực rỡ chàng đem ở ngoài trời vào. Thanh chưa nhìn rõ thấy gì cả, một lát, quen bóng tối, chàng mới nhận thấy cảnh tượng gian nhà cũ không có gì thay đổi, cũng y nguyên như ngày chàng đi xưa. (Thạch Lam)
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS đọc và thực hiện yêu cầu
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời HS giơ tay nhanh nhất cho mỗi câu để trả lời, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
GV Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chuẩn kiến thức.
GV gợi ý trả lời:
Câu văn có thể chia thành 3 vế được ngăn cách với nhau bằng dấu chấm phẩu, sắp xếp các hành động của nhân vật Thanh theo một trình tự hợp lí. Vì thế chúng ta không thể thay đổi trật tự giữa các vế trong câu.
Nhiệm vụ 5: Bài tập 5 SGK trang
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ cho HS
Phân tích nét độc đáo của các từ ngữ được sử dụng trong câu thơ:
Dốc lên khúc khuỷu, dốc thăm thẳm
(Quang Dũng)
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS đọc và thực hiện yêu cầu
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời HS giơ tay nhanh nhất cho mỗi câu để trả lời, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
GV Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chuẩn kiến thức.
GV gợi ý trả lời:
Điệp từ “dốc” được đặt ở đầu 2 vế gợi cảm giác những con đường dốc nối tiếp nhau
Từ ngữ giàu chất tạo hình: khúc khuỷu, thăm thẳm, đã diên tả đắc địa sự hiêm trở và đọ cao ngất trời của núi rừng Tây Bắc.
Từ láy thăm thẳm vốn được dùng chỉ độ sâu hay xa đến mức hút tầm mắt nhìn không thấy đâu là cùng, là tận. Từ thăm thẳm khi kết hợp với từ dốc gợi cảm giác dốc lên hoặc xuống sâu hun hút không thể nhìn thấy đỉnh hay đáy địa hình dốc dựng đứng
Nhiệm vụ 6: Bài tập 6 SGK trang15
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ cho HS
Đọc đoạn thơ thứ ba của bài thơ Tây Tiến và thực hiện các yêu cầu:
Chỉ ra hiệu quả của việc sử dụng các từ Hán Việt trong đoạn thơ
Xác định biện pháp tu từ được sử dụng trong cum từ về đất và phân tích hiệu quả của biện pháp đó.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS đọc và thực hiện yêu cầu
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời HS giơ tay nhanh nhất cho mỗi câu để trả lời, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
GV Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chuẩn kiến thức.
GV gợi ý trả lời:
Những từ Hán Việt được sử dụng trong đoạn thơ như: oai hùm, biên giới, biên cương, viễn xứ, chiến trường, độc hành hiệu quả của việc sử dụng từ Hán Việt trong đoạn thơ:
Đoạn thơ tuy có đề cập đến sự hi sinh mất mát của những người lính Tây Tiến nhưng việc sử dụng những từ Hán Việt trong đoạn thơ với sắc thái trang trọng thiêng liêng đã làm giảm đi phần nào ấn tượng hãi hùng về cái chết, đồng thời thể hiện thái độ thành kính trân trọng với những người đã khuất
Ngoài ra, chính sắc thái cổ kính của những từ Hán Việt khiến cho hình ảnh những nấm mồ nằm lại nơi rừng sâu lạnh lẽo hoang vắng mang không khí tôn nghiêm vĩnh hằng.
Cụm từ “về đất” ý muốn nói đến sự hi sinh, trở về đất mẹ của những người lính Tây Tiến. CHúng ta có thể xác định ý nghĩa của cụm từ dựa vào ngữ cảnh những từ ngữ xuất hiện trước và sau cụm từ nhu “mồ viễn xứ, “chiến trường đi chẳng tiếc
đời xanh”, “áo bào thay chiếu”, “gầm lên khúc độc hành” Tác giả đã dùng biện pháp nói giảm nói tránh trong trường hợp này. Hiệu quả của nó là:
+ Thứ nhất giảm đi nỗi đau dớn, xót xa khi nói về sự hi sinh của những người lính Tây Tiến.
+ Vĩnh viễn hóa sự hi sinh cao đẹp của những người lính Tây Tiến vì với họ chết không phải là hết mà là sự trở về với đất mẹ thân yêu, thầm lặng thanh thản như 1 chiến sĩ hoàn thành nhiệm vụ.