Giáo án Ngữ Văn 10 (Chân trời sáng tạo) - Tiết 65: Đọc mở rộng thể loại "Buổi học cuối cùng"

Ngày soạn: // Ngày dạy: //
TIÊT	: ĐỌC MỞ RỘNG THỂ LOẠI: BUỔI HỌC CUỐI CÙNG
MỤC TIÊU
Mức độ/ yêu cầu cần đạt:
Hiểu được nội dung ý nghĩa của truyện: Phải biết giữ gìn và yêu quý tiếng mẹ đẻ, đó là một phương diện quan trọng của lòng yêu nước.
Hiểu được cách thể hiện tư tưởng tình cảm của tác giả trong tác phẩm, ý nghĩa, giá trị của tiếng nói dân tộc.
Nắm được tác dụng của một số biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong truyện: Cốt truyện, tình huống truyện, nhân vật, người kể chuyện, lời đối thoại và lời độc thoại trong tác phẩm.
Năng lực
Năng lực chung
- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự quản bản thân, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác...
Năng lực riêng biệt
Năng lực thu thập thông tin liên quan đến văn bản Buổi học cuối cùng.
Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về văn bản Buổi học cuối cùng.
Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận về thành tựu nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa văn bản;
Năng lực phân tích, so sánh đặc điểm nghệ thuật của truyện với các văn bản khác có cùng chủ đề.
Phẩm chất:
Giáo dục tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc và ý thức vé trách nhiệm của công dân đối với đất nước.
THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
Chuẩn bị của giáo viên:
Giáo án;
Phiếu bài tập, trả lời câu hỏi;
Tranh ảnh về nhà văn An-phông-xơ-đô-đê;
Bảng phân công nhiệm vụ cho học sinh hoạt động trên lớp;
Bảng giao nhiệm vụ học tập cho học sinh ở nhà;
Chuẩn bị của học sinh: SGK, SBT Ngữ văn 10, soạn bài theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn học bài, vở ghi.
TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
KHỞI ĐỘNG
Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng HS thực hiện nhiệm vụ học tập học tập của mình từ đó khắc sâu kiến thức nội dung bài học Buổi học cuối cùng.
Nội dung: GV đặt những câu hỏi gợi mở vấn đề cho HS chia sẻ về cảm nhận về tiếng mẹ đẻ của mình
Sản phẩm: Chia sẻ của HS về tình cảm với tiếng Việt.
Tổ chức thực hiện:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
GV đặt câu hỏi, huy động kiến thức đã có của HS:
GV cho HS nghe một đoạn bài hát Thương ca tiếng Việt:
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS nghe GV nêu yêu cầu và trả lời.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời 2 – 3 HS chia sẻ trước lớp.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
GV nhận xét, khen ngợi các HS đã tích cực trả lời câu hỏi
Từ chia sẻ của HS, GV dẫn dắt vào bài học mới: Với mỗi dân tộc, ngôn ngữ là tinh hoa, là hồn cốt của ngàn đời truyền lại, thậm chí là yếu tố quyết định đến sự còn- mất của dân tộc. Điều này không chỉ đúng với dân tộc ta mà đúng với nhiều dân tộc khác, đất nước khác. Nhà văn người Pháp An-phông- xơ Đô- đê đã thể hiện nội dung này trong đoạn trích "Buổi học cuôi cùng" trích trong tác phẩm Chuyện của một em bé người An-dát.
HÌNH THÀNH KIẾN THỨC Hoạt động 1: Đọc văn bản
Mục tiêu: Nắm được những thông tin về tác giả, tác phẩm Buổi học cuối cùng.
Nội dung: HS sử dụng SGK, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời câu hỏi về tác giả, tác phẩm Buổi học cuối cùng.
Sản phẩm học tập: HS nêu được một số nét về tác giả An-phông-xơ-đô-đê và thông tin tác phẩm Buổi học cuối cùng.
Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu tác giả, tác phẩm
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
GV yêu cầu HS đọc phần Thông tin tác giả, tác phẩm trong SGK.
GV đặt câu hỏi: Nêu hoàn cảnh ra
đời văn bản?
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS đọc bài, chú ý thức hiện những yêu cầu của GV.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động
Tìm hiểu chung
Tác giả
- An-phông- xơ Đô- đê (1840-1897), nhà văn Pháp
- Tác giả của nhiều tập truyện nổi tiếng.
2. Tác phẩm Buổi học cuối cùng
- Kết thúc chiến tranh Pháp - Phổ (1870 - 1871), nước Pháp thua trận, hai vùng An-dát và Lo-ren của Pháp bị nhập vào nước Phổ. Các trường học thuộc hai vùng này bị bắt bỏ tiếng Pháp, chuyển sang học tiếng Đức. Truyện viết về buổi học tiếng Pháp cuối cùng của các em học sinh vùng An-dát.
và thảo luận
GV mời 2 HS trình bày trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
GV đánh giá kết quả thực hiện
nhiệm vụ, chốt kiến thức.
Nhiệm vụ 2: Đọc văn bản
3. Đọc văn bản
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ
- Ngôi kể: ngôi thứ nhất (theo lời kẻ
học tập
của cậu bé Phrăng)
- GV yêu cầu HS đọc văn bản:
à Cách kể theo ngôi thứ nhất làm
+ Đọc giọng chậm, xót xa cảm động,
tăng tính chân thực của câu chuyện.
day dứt.
Vì nhân vật kể chuyện là người trong
+ Lời nói của thầy Ha-men đọc dịu
cuộc, trực tiếp chứng kiến từ đầu đến
dàng, buồn.
cuối. Tâm trạng của nhân vật Phrăng
- GV đọc mẫu và gọi học sinh đọc.
qua đó cũng được thể hiện một cách
- GV hướng dẫn HS tìm hiểu các từ
chân thành, sâu sắc.
khó: cáo thị, trưng thu, xã trưởng,
- Bố cục:
bec-lin, niêm yết, phụng sự.
+ Phần 1 (Từ đầu tới mà “vắng mặt
- GV yêu cầu HS tóm tắt sự việc
em”): Khung cảnh trước buổi học
chính của truyện và chia bố cục, chỉ ra
+ Phần 2 (Tiếp đến “cuối cùng này”):
ngôi kể và tác dụng.
Diến biến buổi học cuối cùng
- GV đặt câu hỏi: Em hãy nêu cách
+ Phần 3 (còn lại): Khung cảnh kết
hiểu của em về nhan đề Buổi học cuối
thúc buổi học
cùng
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học
tập
HS đọc bài, chú ý thức hiện những yêu cầu của GV.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời 2 HS trình bày trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chốt kiến thức.
- GV bổ sung: Nhan đề Buổi học cuối cùng gợi ra một sự kết thúc, một sự
tiếc nuối.
Hoạt động 2: Khám phá văn bản
Mục tiêu: Nắm được nội dung và nghệ thuật trong văn bản Buổi học cuối cùng.
Nội dung: HS sử dụng SGK, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời câu hỏi về bài Buổi học cuối cùng.
Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS và kiến thức HS tiếp thu được liên quan đến bài học Buổi học cuối cùng.
Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu khung cảnh
trước lúc bắt đầu buổi học
Đọc hiểu văn bản
Khung cảnh trước lúc bắt đầu
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
GV yêu cầu HS đọc phần (1) của văn bản và trả lời câu hỏi:
+ Tìm những chi tiết miêu tả quang cảnh thiên nhiên.
+ Cậu bé Phrăng cảm nhận thấy sự khác lạ ở người dân và không khí lớp học như thế nào? Điều đó gợi ra cho em suy nghĩ gì?
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS đọc thông tin tác giả trong SGK, tóm tắt ý chính.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời 2 HS trình bày trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét, bổ sung.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
GV đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chốt kiến thức.
Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu nhân vật thầy giáo Ha-men
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
GV giao nhiệm vụ và đặt câu hỏi cho
buổi học
Khung cảnh:
+ Trời ấm áp.
+ Sáo hót ven rừng.
è Quang cảnh tươi sáng, đẹp đẽ, thích hợp để dạo chơi. Khung cảnh như đang mời gọi Phrăng.
Có nhiều người đang tập trung trước bảng cáo thị ở trụ sở xã – nơi truyền đi những tin tức chẳng lành
=> Dấu hiệu báo một điều không mong muốn sắp xảy đến.
Không khí lớp học:
+ Thông thường: ồn ào tiếng đọc bài, tiếng gõ thước của thầy giáo.
+ Hôm đó: lặng im, mọi người ngồi vào chỗ, thầy Ha-men thật dịu dàng.
=> Sự khác thường ở trụ sở xã và không khí lớp học báo hiệu những biến cố sắp xảy ra.
HS, yêu cầu HS làm việc theo nhóm:
+ Trong buổi học cuối cùng thầy Ha Men được miêu tả như thế nào? Tại sao thầy lại ăn mặc đẹp như vậy?
+ Tìm các chi tiết thể hiện thái độ và lời nói của thầy ra sao?
+ Em hiểu câu nói của thầy Ha-men như thế nào?
+ Em nhận thấy trong phút cuối buổi học có những âm thanh nào? Em có suy nghĩ gì về 3 thứ âm thanh ấy?
+ Thầy viết “ Nước Pháp muôn năm” tô đậm trên bảng thể hiện điều gì?
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS làm việc theo nhóm, HS thực hiện nhiệm vụ học tập.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời HS đại diện các nhóm trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe và nhận xét.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
GV Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chốt kiến thức.

2. Khung cảnh buổi học
a. Nhân vật thầy Ha-men
Trang phục:
+ Mặc chiếc áo rơ-đanh-gốt màu xanh lục, diềm lá sen gấp nếp mịn.
+ Đội cái mũ tròn bằng lụa đen thêu.
à Trang phục đẹp đẽ, trang trọng nhằm tôn vinh buổi học cuối cùng.
Thái độ: không giận dữ như mọi hôm, hiền từ, dịu dàng.
Lời nói:
+ Ân cần, dịu dàng
+ Kiên nhẫn giảng bài
+ Giảng giải về ý nghĩa của tiếng Pháp.
=> Đó là ngôn ngữ hay nhất thế giới. Thầy Ha-men nói về ngôn ngữ dân tộc với sự tự hào, ngợi
Nhiệm vụ 3: Tìm hiểu nhân vật cậu bé Phrăng
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
GV yêu cầu HS theo dõi tiếp văn bản.
GV yêu cầu HS tìm hiểu tâm trạng, suy nghĩ của cậu bé Phrăng qua các giai đoạn: Nhóm 1: Tìm hiểu tâm trạng Phrăng trên đường đến trường
+ Cảnh vật chú bé Phrăng đến trường được miêu tả như thế nào? Phrăng quan sát, cảm nhận bằng những giác quan nào?
+ Nhận xét về nghệ thuật miêu tả ở đoạn này?
+ Trong cảnh vật tương đẹp như vậy tâm trạng Phrăng ra sao? Bộc lộ qua hành động, suy nghĩ nào?
ca.
- Thầy Ha-men là người thầy đáng kính có tình cảm nồng nàn yêu nước, yêu tiếng mẹ đẻ.
Cần phải giữ gìn ngôn ngữ dân tộc vì “khi một dân tộc rơi vào vòng nô lệ, chừng nào họ vẫn giữ vững tiếng nói của mình thì chẳng khác gì nắm được chìa khóa chốn lao tù”
b. Nhân vật cậu bé Phrăng
- Trước đây: Vốn lười học, ham chơi, không ý thức được trách nhiệm của bản thân.
* Trên đường tới trường:
Nhóm 2: Tâm trạng của Phrăng khi đến
+ Trời ấm, trong trẻo
+ Tiếng sáo hốt ven rừng trên đồng cỏ lính Phổ đang tập
- Nghệ thuật: Miêu tả tâm lí nhân
vật qua tâm trạng, suy nghĩ, ngoại
trường
+ Khi đến trường chú bé Prăng cảm nhận quang cảnh lớp học ra sao?
+ Bước vào chỗ của mình Phrăng quan sát thấy điều gì?
+ Em hãy chỉ ra nghệ thuật được sử dụng ở đoạn này?
Nhóm 3: Tâm trạng của Phrăng trong buổi học cuối cùng
+ Trong buổi học cuối cùng này tâm trạng của chú bé Phrăng có thay đổi không? Hãy tìm những chi tiết thể hiện điều đó?
+ Trong lúc thầy giáo giảng bài, thái độ của Phrăng ra sao? Theo em tại sao Phrăng lại có thái độ ấy?
+ Tác giả đưa âm thanh ấy khi cả lớp
hình.
Tâm trạng: Chán học ham chơi nhưng đã ý thức được việc đến trường.
Khi đến trường:
Lớp học:
+ Thông thường: ồn ào như vỡ chợ
+ Hôm nay: Lặng ngắt, y như buổi sáng chủ nhật.
Mọi người:
+ Thầy mặc lễ phục, trang trọng, dịu dàng
+ Dân làng lặng lẽ buồn rầu.
Nghệ thuật quan sát, miêu tả, so sánh.
à Quang cảnh sân trường và không khí lớp học trang trọng khác thường
Tâm trạng Phrăng trong buổi học cuối cùng:
+ Ngạc nhiên:
+ Choáng váng, sững sờ
+ Tự giận mình , đau lòng
đang viết bài có ý nghĩa gì?
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS đọc lại bài thơ và suy nghĩ để trả lời câu hỏi.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV gọi HS trình bày trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét, góp ý, bổ sung.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
GV Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chốt kiến thức è Ghi lên bảng.
Nhiệm vụ 4: Tìm hiểu nghệ thuật và nội dung ý nghĩa.
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
GV yêu cầu HS: Em hãy tổng kết về nghệ thuật và nội dung của văn bản.
GV đặt thêm câu hỏi: Theo em, tên bài thơ Buổi học cuối cùng có ý nghĩa như thế nào?
HS tiếp nhận nhiệm vụ.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS thảo luận, suy nghĩ để tổng kết bài học.
+ Lúng túng, lòng rầu rĩ không dám ngẩng đầu lên.
+ Nuối tiếc, ân hận về sự lười hác học tập, ham chơi của mình lâu nay.
III. Tổng kết
1. Nội dung
Thầy Ha-men: Thầy giáo yêu nước: nghiêm khắc nhưng mẫu mực, truyền đạt cho hs tình yêu nước và tiếng nói dt
Phrăng: Ham chơi nhưng cuối cùng đã hiểu được ý nghĩa, giá trị
của tiếng nói dân tộc minh.
2. Nghệ thuật:
- Kể chuyện bằng ngôi thứ nhất
Xây dựng tình huống truyện độc đáo
Miêu tả tâm lí nhân vật qua ngôn ngữ, hành động, ngoại hình.
Ngôn ngữ tự nhiên, câu văn biểu cảm.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời HS phát biểu trước lớp, yêu cầu cả lớp nhận xét, góp ý, bổ sung (nếu cần thiết).
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
GV Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chốt kiến thức è Ghi lên bảng.
HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức về văn bản Buổi học cuối cùng đã học.
Nội dung: GV chiếu câu hỏi, HS suy nghĩ, trả lời.
Sản phẩm học tập: HS viết câu trả lời vào vở.
Tổ chức thực hiện:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
- GV tổ chức trò chơi, HS tham gia trả lời các câu hỏi Trắc nghiệm sau:
Câu 1: An -Phông xơ Đô đê là nhà văn nước nào ? A.Đức
B. Ý C.Pháp D.Nga.
Câu 2: Câu chuyện xảy ra trong khoảng thời gian nào?
Chiến tranh thế giới chiến thứ nhất (1914- 1918)
Chiến tranh thế giới thứ hai (1939- 1945)
Chiến tranh chống đế quốc Mĩ cuối thế kỉ XX
Chiến tranh Pháp- Phổ cuối thế kỉ XIX Câu 3: Truyện kể bằng lời nhân vật nào ? A.Nhân vật Phrăng
B.Thầy Ha -men . C.Cụ già Hô -de .
D. Những người dân làng
Câu 4: Em hiểu như thế nào về nhan đề " Buổi học cuối cùng" ?
Buổi học cuối cùng của một học kì.
Buổi học cuối cùng của một năm học.
Buổi học cuối cùng của môn tiếng Pháp.
Buổi học cuối cùng của cậu bé Phrăng trước khi chuyển đến ngôi trường mới.
Câu 5: Chân lí được nêu ra trong truyện Buổi học cuối cùng là gì?
Tình thầy trò là cao quý nhất, không có gì có thể thay đổi được thứ tình cảm quý báu ấy.
Khi một dân tộc rơi vào vòng nô lệ, chừng nào họ vẫn giữ vững tiếng nói của mình thì chẳng khác gì nắm được chìa khóa chốn lao tù.
Nếu một dân tộc mà mọi người dân đều có lòng yêu nước thì dân tộc đó sẽ không bao giờ rơi vào vòng nô lệ.
Tình yêu quê hương, đất nước phải được thể hiện trước tiên qua tình yêu chữ viết và tiếng nói.
Câu 6: Tác giả xây dựng thành công hai nhân vật chính trong truyện Buổi học cuối cùng là nhờ vào:
Miêu tả ngoại hình, cử chỉ, lời nói và tâm trạng của họ.
Cho nhân vật tự nói lên suy nghĩ của mình.
Tạo ra nhiều chi tiết biểu cảm cho nhân vật thể hiện tình cảm.
Đề cao giá trị của tiếng Pháp đối với người đọc.
Câu 7: Ý nào sâu đây không đúng với suy nghĩ, tâm trạng của Phrăng ?
Mải chơi, sợ thầy kiểm tra bài nên muốn trốn học.
Xấu hổ, ân hận và thấm thía trước lỗi lầm của mình, muốn sửa chữa nhưng đã muộn.
Thương và kính yêu thầy.
Vui vẻ khi từ nay không phải học tiếng Pháp nữa.
Câu 8: Giá trị cao cả của truyện Buổi học cuối cùng là gì?
Thể hiện tinh thần chống chiến tranh xâm lược.
Thể hiện lòng yêu nước trong một biểu hiện cụ thể là yêu tiếng nói dân tộc.
Lên án những nhà lãnh đạo nước Pháp trong việc nhượng đất đai cho nước Phổ.
Đề cao tình thầy trò và lòng gắn bó với mái trường thân yêu.
Câu 9: Đúng nào nói đúng tâm trạng thầy giáo Ha-men trong buổi học cùng?
Bình tĩnh và tự tin
Đau đớn và rất xúc động
Bình thường như những buổi học khác
Tức tối, căm phẫn
Câu 10: Qua những chi tiết miêu tả về trang phục, lời nói, hành động, thái độ... cho ta thấy thầy Ha Men là người như thế nào? Chọn câu trả lời đúng nhất
Một người thầy yêu nghề, đầy nhiệt huyết
Một người dân yêu nước và sẵn sàng tham gia chiến đấu bảo vê đất nước
Một người luôn có ý thức gìn giữ tiếng nói của dân tộc
Thầy Hamen là người yêu nghề dạy học, yêu tiếng mẹ đẻ, và người yêu nước sâu sắc.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS đọc câu hỏi và trả lời
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời HS trả lời
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
GV Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ, chuẩn kiến thức.
Đáp án:
Câu
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Đáp án
C
D
A
C
B
A
D
B
B
D
D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG
Mục tiêu: Vận dụng kiến thức đã học về bài Buổi học cuối cùng để giải bài tập, củng cố kiến thức.
Nội dung: Sử dụng kiến thức đã học để viết đoạn văn nêu ấn tượng về một nhân vật, chi tiết mà em thích trong văn bản Buổi học cuối cùng .
Sản phẩm học tập: Đoạn văn HS viết được.
Tổ chức thực hiện:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
GV yêu cầu HS: Trong truyện Buổi học cuối cùng, em thích nhất nhân vật hoặc chi tiết, hình ảnh nào? Hãy viết đoạn văn (6 – 8 dòng) giải thích lí do vì sao em thích.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS nghe yêu cầu và hướng dẫn của GV để viết đoạn văn.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời 2- 3 HS trình bày đoạn văn của mình.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
GV nhận xét, khen ngợi HS đã trình bày đoạn văn trước lớp. Chấm điểm cho bài văn đạt yêu cầu.
* Hướng dẫn về nhà
- GV dặn dò HS:
+ Ôn tập lại bài Buổi học cuối cùng.
+ Soạn bài: Thực hành tiếng Việt