Giáo án Ngữ Văn 10 (Chân trời sáng tạo) - Tiết 8: Ôn tập Bài 1

Ngày soạn: // Ngày dạy: //
MỤC TIÊU
Mức độ/ yêu cầu cần đạt:

TIẾT ...: ÔN TẬP
So sánh và rút ra được nhận xét chung về các văn bản Thần Trụ Trời, Prô-mê-tê và loài người, Cuộc tu bổ lại các giống vật.
So sánh được đặc điểm của thần thoại với các thể loại truyện dân gian khác.
Kể được một truyện trong những truyện thần thoại đã học và nhận xét được về cách xây dựng nhân vật trong truyện đó.
Nêu được đặc điểm của kiểu văn bản nghị luận phân tích, đánh giá một truyện kể.
Rút ra được những kinh nghiệm khi giới thiệu, đánh giá nội dung và nghệ thuật của một truyện kể.
Rút ra được kinh nghiệm khi nghe, nhận xét, đánh giá nội dung, hình thức của bài nói giới thiệu một truyện kể.
Năng lực
Năng lực chung
- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự quản bản thân, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác...
Năng lực riêng biệt:
Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận về thành tựu nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa của các văn bản.
Năng lực nói và nghe.
Phẩm chất:
- Ý thức tự giác, tích cực trong học tập.
THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
Chuẩn bị của GV
Giáo án;
Phiếu bài tập, trả lời câu hỏi;
Bảng phân công nhiệm vụ cho học sinh hoạt động trên lớp;
Bảng giao nhiệm vụ học tập cho học sinh ở nhà.
Chuẩn bị của HS: SGK, SBT Ngữ văn 10, soạn bài theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn học bài, vở ghi.
TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
KHỞI ĐỘNG
Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập của mình. HS khắc sâu kiến thức nội dung Bài 1. Tạo lập thế giới.
Nội dung: HS huy động tri thức đã có để thực hiện hoạt động khởi động.
Sản phẩm: Câu trả lời của HS về các văn bản đã học ở Bài 1. Tạo lập thế giới.
Tổ chức thực hiện:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
GV yêu cầu HS nêu tên các văn bản đã học ở Bài 1. Tạo lập thế giới.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS lắng nghe, suy nghĩ để trả lời câu hỏi.
Bước 3: Báo cáo kết quả thảo luận và hoạt động
GV mời 1 – 2 HS trả lời trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
GV nhận xét, đánh giá, chốt: Những văn bản đã học ở Bài 1. Tạo lập thế giới là: Thần Trụ Trời, Prô-mê-tê và loài người, Đi san mặt đất, Cuộc tu bổ lại các giống vật.
GV dẫn vào bài học: Hôm nay chúng ta sẽ cùng nhau ôn lại những văn bản và kiến thức đã được học trong Bài 1. Tạo lập thế giới.
HOẠT ĐỘNG ÔN TẬP
Mục tiêu: Ghi nhớ và vận dụng những kiến thức đã học trong Bài 1. Tạo lập thế giới.
Nội dung: HS sử dụng SGK, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời câu hỏi liên quan đến phần Ôn tập của Bài 1. Tạo lập thế giới.
Sản phẩm học tập: HS tiếp thu kiến thức và câu trả lời của HS về Bài 1. Tạo lập thế giới.
Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Nhiệm vụ 1:
BT 1.
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
Bảng so sánh và nhận xét các văn bản
- GV mời 1 HS đọc yêu cầu của BT 1 trước
truyện thần thoại Thần Trụ Trời, Prô-
lớp: Bạn đã đọc hiểu các văn bản truyện thần
mê-tê và loài người, Cuộc tu bổ lại các
thoại	Thần	Trụ	Trời,	Prô-mê-tê	và	loài
giống vật (đính kèm bên dưới hoạt
người, Cuộc tu bổ lại các giống vật. Hãy so
động).
sánh các văn bản và rút ra nhận xét chung,
bằng cách điền vào Phiếu học tập được kẻ vào
vở theo mẫu.
- GV yêu cầu và hướng dẫn cả lớp:
+ Kẻ phiếu học tập vào vở, liệt kê các đặc
điểm chính về không gian, thời gian, nhân vật,
cốt truyện và nội dung bao quát cho từng VB
truyện (cột thứ 2);
+ Dựa vào các đặc điểm chính đã liệt kê, đưa
ra nhận xét chung về đặc điểm của thể loại
thần thoại (cột thứ 3).
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS đọc BT 1, nghe yêu cầu và hướng dẫn của GV, sau đó kẻ phiếu học tập và hoàn thành BT.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời 2 – 3 HS trình bày bài làm trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập
GV nhận xét, đánh giá, chốt đáp án.
Nhiệm vụ 2:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
GV mời 1 HS đọc yêu cầu của BT 2: Không gian, thời gian, nhân vật và cốt truyện trong thần thoại có những điểm nào khác so với các thể loại truyện dân gian mà bạn đã học?.
GV yêu cầu HS thảo luận theo bàn để so sánh đặc điểm của thần thoại với đặc điểm của một thể loại truyện dân gian khác đã học. GV gợi ý HS so sánh với truyện cổ tích.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS đọc yêu cầu của BT 2, nghe GV yêu cầu và hướng dẫn, sau đó thực hiện so sánh đặc điểm của thể loại với một truyện dân gian khác đã học.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời đại diện 1 – 2 nhóm HS trình bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập
GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.
Nhiệm vụ 3:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
GV mời 1 HS đọc yêu cầu của BT 3 trước lớp: Hãy kể lại một trong những truyện thần thoại mà bạn đã học và nhận xét về cách xây
dựng nhân vật trong truyện đó.
BT 2. So sánh đặc điểm của thần thoại và truyện cổ tích:
* Đặc điểm của thần thoại:
Không gian: không gian vũ trụ đang trong quá trình tạo lập, không xác định nơi chốn cụ thể.
Thời gian: thời gian cổ sơ, không xác định và mang tính vĩnh hằng.
Nhân vật: thường là thần, có sức mạnh phi thường để thực hiện công việc sáng tạo thế giới và sáng tạo văn hóa.
Cốt truyện: thường là chuỗi sự kiện xoay quanh quá trình sáng tạo nên thế giới, con người và văn hóa của các nhân vật siêu nhiên.
* Đặc điểm của truyện cổ tích:
Không gian: bao gồm không gian hiện thực (làng quê, gia đình, cung đình, núi rừng, biển đảo,...) và không gian huyền ảo (cõi tiên, cõi trời, thủy phủ, âm phủ,...).
Thời gian: phiếm định (ngày xửa, ngày xưa).
Nhân vật: kiểu nhân vật bất hạnh, nhân
vật dũng sĩ, nhân vật thông minh,...
GV yêu cầu HS chọn một truyện thần thoại đã học, nhớ và đọc lại văn bản, vạch ý nhận xét về cách xây dựng nhân vật trong truyện đó. Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS đọc yêu cầu của BT 3, nhớ lại một văn bản truyện thần thoại đã học, vạch ý nhận xét về cách xây dựng nhõn vật trong truyện đó.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời 1 – 2 HS trình bày trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét, góp ý.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập
GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.
Cốt truyện: thường có yếu tố hoang đường, kì ảo, mở bằng đầu bằng Ngày xửa ngày xưa và kết thúc có hậu.
BT 3.
Thần Trụ Trời:
+ Tóm tắt:
Thần ở trong đám hỗn độn, mờ mịt, và bỗng có một lúc thần đứng dậy, ngẩng đầu đội trời lên, rồi tự mình đào đất, đập đá, đắp thành một cái cột vừa cao, vừa to để chống trời, đẩy vòm trời lên mãi phía mây xanh mù mịt.
Từ đó, trời đất phân đôi. Đất phẳng như cái mâm vuông, trời trùm lên như cái bát úp. Khi trời đã cao và đã khô, thần lại phá cột đi, lấy đất đá ném tung đi khắp nơi. Mỗi hòn đá văng đi, biến thành một hòn núi hay một hòn đảo; đất tung tóe ra mọi nơi thành gò, thành đống, thành những dải đồi cao. Vì thế cho nên mặt đất ngày nay không bằng phẳng, mà có chỗ lồi, chỗ lõm. Chỗ thần đào đất, đào đá mà đắp cột ngày nay thành biển rộng.
+ Nhận xét về cách xây dựng nhân vật trong truyện: Vị thần mang tính khai thiên, lập địa, mang vóc dáng của thần.
Prô-mê-tê và loài người:
+ Tóm tắt: Mặt đất còn vắng vẻ, buồn □ hai thần xin tạo ra thêm các giống loài
Ê-pi-mê-tê tranh việc làm trước □ mọi giống loài được tạo ra hoàn hảo nhưng do tính đãng trí của Ê-pi-mi-tê mà loài người chưa có vũ khí gì để tự vệ
Prô-mê-tê tái tạo cho con người đứng thẳng, có hình dáng thanh tao. Thần còn lấy lửa ban cho loài người.
+ Nhận xét về cách xây dựng nhân vật trong truyện: Vị thần sáng tạo ra muôn loài, trong đó có loài người. Thần hiện
lên với các đặc điểm của con người.
- Cuộc tu bổ lại các giống vật:
+ Tóm tắt: Ngọc Hoàng nặn ra vạn vạt
nhưng do thiếu nguyên liệu nên một số
động vật có cấu tạo chưa đầy đủ □
Nhiệm vụ 4:
Ngọc Hoàng sai 3 thiên thần xuống núi
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
tu bổ, bù đắp cho những con vật nào mà
- GV yêu cầu HS thực hiện yêu cầu của BT 4:
cơ thể còn chưa được đầy đủ □ Các con
Kẻ vào vở sơ đồ theo mẫu và điền những đặc
vật đều tìm đến các thiên thần □ Khi tất
điểm của kiểu văn bản nghị luận phân tích,
cả các con vật đã ra về thì vịt và chó
đánh giá một truyện kể.
mới cùng đến xin 1 cẳng chân □ Chiền
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
chiện, đỏ nách và ốc cau cũng đến xin
- HS lắng nghe yêu cầu, kẻ vào vở sơ đồ theo
chân.
mẫu và điền những đặc điểm của kiểu văn bản
+ Nhận xét về cách xây dựng nhân vật
nghị luận phân tích, đánh giá một truyện kể.
trong truyện: Truyện không chỉ có nhân
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo
vật là thần mà còn có các nhân vật là
luận
loài vật. Thần đóng vai trò sáng tạo và
- GV mời 1 – 2 HS trình bày kết quả trước lớp,
tu bổ cho loài vật.
yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét.
BT 4. Đặc điểm của kiểu bài nghị
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm
luận phân tích, đánh giá nội dung và
vụ học tập
nghệ thuật của một truyện kể (đính
- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.
kèm bên dưới hoạt động)
Nhiệm vụ 5:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
- GV mời 1 HS đọc yêu cầu của BT 5:
a. Qua bài học này, bạn rút ra kinh nghiệm gì
khi giới thiệu, đánh giá nội dung và nghệ thuật
của một truyện kể?
b. Khi nghe và nhận xét, đánh giá nội dung,
hình thức của bài nói giới thiệu một truyện kể,
bạn cần lưu ý những điều gì?
- GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp để hoàn
thành BT.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS đọc yêu cầu của BT 5 và thảo luận theo
cặp để hoàn thành bài tập.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo
luận
- GV mời 2 – 3 HS trình bày kết quả thảo luận
trước lớp, yêu cầu cả lớp nghe, nhận xét.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm
vụ học tập
BT 5.
- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.
* Khi giới thiệu, đánh giá về nội dung
và nghệ thuật của một truyện kể cần
lưu ý bài nói cần đáp ứng những yêu
cầu cơ bản sau:
- Phần mở đầu: Cần giới thiệu tên
truyện kể và tên tác giả; trình bày những
nhận xét, đánh giá khái quát về nội
dung, nghệ thuật của truyện kể.
- Nội dung của bài nói cần trình bày
ngắn gọn, rõ ràng ý kiến đánh giá về nội
dung và nghệ thuật của truyện kể (có
trích dẫn dẫn chứng từ VB để làm rõ
cho ý kiến).
- Phần kết thúc: Cần tóm tắt ngắn gọn
nội dung đã trình bày.
* Khi trình bày bài nói, cần chú ý:
- Trước khi nói, cần chào người nghe và
giới thiệu tên mình.
- Trong khi nói, cần sử dụng cử chỉ, ánh
mắt, ngữ điệu phù hợp với nội dung và
tương tác với người nghe. Có thể kết
hợp phương tiện trực quan để làm rõ nội
dung trình bày.
- Sau khi nói, cần chào và cảm ơn người
nghe.
BT 1. Bảng so sánh và nhận xét các văn bản truyện thần thoại Thần Trụ Trời, Prô- mê-tê và loài người, Cuộc tu bổ lại các giống vật
Văn bản
Các đặc điểm chính
Nhận xét chung về đặc điểm thể
loại thần thoại
Thần Trụ Trời
Không gian, thời gian
Nhân vật
Cốt truyện
Nội dung bao quát
Không gian, thời gian: Không gian vũ trụ đang trong quá trình tạo lập, không xác định nơi chốn cụ thể. Thời gian cổ sơ, không xác định và mang tính vĩnh hằng.
Nhân vật: Là các vị thần nên có hình dáng khổng lồ, sức mạnh phi
thường để thực hiện công việc sáng
Prô-mê-tê và loài người
Không gian, thời gian
Nhân vật
Cốt truyện
Nội dung bao quát
Cuộc tu bổ lại các giống vật
Không gian, thời gian
Nhân vật
Cốt truyện
Nội dung bao quát
tạo thế giới. Nhân vật có tính cách đơn giản, một chiều.
Cốt truyện: Đơn giản, ngắn gọn, gồm những tình tiết xoay quanh việc các vị thần tạo lập thế giới, sáng tạo văn hóa.
Nội dung bao quát: Kể về quá trình tạo lập thế giới hay nguồn gốc loài
người và muôn loài.
BT 4. Đặc điểm của kiểu bài nghị luận phân tích, đánh giá nội dung và nghệ thuật của một truyện kể
HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG
Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức về Bài 1. Tạo lập thế giới (Thần thoại) đã học.
Nội dung: GV cho HS tự nhắc lại về những kiến thức đã học được.
Sản phẩm học tập: Những kiến thức HS đã học được trong Bài 1. Tạo lập thế giới (Thần thoại) và câu trả lời của HS.
Tổ chức thực hiện:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập
GV yêu cầu HS thảo luận theo cặp, nhắc lại những kiến thức đã học được ở Bài 1. Tạo lập thế giới (Thần thoại).
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
HS thảo luận theo cặp, nhắc lại những kiến thức đã học được ở Bài 1.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
GV mời 2 – 3 HS trình bày trước lớp.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập
GV nhận xét, chốt: Trong Bài 1. Tạo lập thế giới (Thần thoại), chúng ta đã học, đọc về các văn bản thần thoại, đọc mở rộng về truyện của người Lô Lô; học về các lỗi về
mạch lạc, liên kết trong đoạn văn; Viết văn bản nghị luận phân tích, đánh giá một truyện kể; Giới thiệu, đánh giá về nội dung và nghệ thuật của một truyện kể.
* Hướng dẫn về nhà:
- GV dặn dò HS:
+ Soạn bài: Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây (Sử thi Ê-đê).