Giáo án Ngữ Văn 6 (Cánh Diều) - Bài 4: Văn bản nghị luận (Nghị Luận văn học) - Phần 3: Thực hành tiếng Việt Thành ngữ, dấu chấm phẩy

Ngày soạn: 	Ngày dạy:.
TUẦN
Bài 4
VĂN NGHỊ LUẬN
(12 tiết)
THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT THÀNH NGỮ, DẤU CHẤM PHẨY
Môn Ngữ văn 6 Thời gian thực hiện: 1 tiết
MỤC TIÊU (Học xong bài học, học sinh sẽ đạt được)
Về kiến thức:
+ Tri thức được thành ngữ, dấu chấm phẩy
+ Nghĩa của thành ngữ, công dụng của dấu chấm phẩy.
Về năng lực:
Nhận biết được một số thành ngữ.
Giải thích được nghĩa của một số thành ngữ thông dụng.
Nhận biết được công dụng của dấu chấm phẩy.
Rèn luyện được kĩ năng nói, viết, đặt câu có sử dụng thành ngữ, dấu chấm phẩy.
-Biết cách viết một đoạn văn theo mẫu có phép so sánh.
Về phẩm chất:
Yêu nước: Hiểu và tự hào về sự phong phú của tiếng Việt, bồi dưỡng tình yêu với tiếng Việt – ngôn ngữ của dân tộc chúng ta.
Chăm chỉ: HS có ý thức vận dụng bài học vào các tình huống, hoàn cảnh thực tế đời sống của bản thân.
-Trách nhiệm: Làm chủ được bản thân trong quá trình học tập, có ý thức vận dụng kiến thức vào giao tiếp và tạo lập văn bản.
THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
Thiết bị: Máy chiếu, máy tính, Giấy A1 hoặc bảng phụ để HS làm việc nhóm, Phiếu học tập, Bảng kiểm tra, đánh giá thái độ làm việc nhóm, rubic chấm đoạn văn, bài trình bày của HS.
Học liệu: Sgk, kế hoạch bài dạy, sách tham khảo, phiếu học tập, ....
TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
HĐ 1: Xác định vấn đề
Mục tiêu: HS kết nối kiến thức trong cuộc sống vào nội dung của bài học.
Nội dung: GV tổ chức cho HS chơi trò chơi: Nhìn hình đoán chữ
Tổ chức thực hiện
Dự kiến sản phẩm
GV giao nhiệm vụ cho HS thông qua trò chơi: “Nhìn hình đoán chữ”
Luật chơi:
HS quan sát các hình ảnh minh họa trên MC
Đoán các từ trái nghĩa.
Tìm các cụm từ thông dụng được tạo lên từ các cặp từ trái nghĩa vừa tìm mà em thường gặp trong cuộc sống?
+Giáo viên gọi tinh thần xung phong để học sinh thể hiện sự tự tin của mình.
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập
Giáo viên: hướng dẫn học sinh đoán từ, gợi ý nếu cần
Học sinh làm việc cá nhân, suy nghĩ,
Nhắm –Mở
Mắt nhắ m mắt mở
Khóc – Cười
Kẻ khóc người cười
trả lời.
Bước 3: Báo cáo kết quả và thảo luận
Học sinh lần lượt trả lời.
Giáo viên: Quan sát, theo dõi quá trình học sinh thực hiện, gợi ý nếu cần
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá
Giáo viên nhận xét, đánh giá, dẫn dắt vào bài: các cụm từ các em vừa tìm được được gọi là Thành ngữ và bài học hôm nay sẽ giúp các em tìm hiểu về kiến thức này cũng như giới thiệu đến
các em công dụng của một dấu câu nữa: dấu chấm phẩy.
Đầu – Đuôi
Đầu voi – đuôi chuột
Nhanh – Chậm
HĐ 2: Hình thành kiến thức mới
1. Thành ngữ
Mục tiêu: Giúp HS
Hiểu được thế nào là Thành ngữ
-Giải thích được nghĩa của một số thành ngữ thông dụng
-Biết tìm thành ngữ theo yêu cầu
Nội dung:
GV đặt câu hỏi cho HS thảo luận và hướng dẫn học sinh làm các bài tập
HS làm việc cá nhân, làm việc nhóm để hoàn thiện nhiệm vụ.
HS trình bày sản phẩm, theo dõi, nhận xét và bổ sung cho nhóm bạn (nếu cần).
Tổ chức thực hiện
Sản phẩm
B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV)
a) Kiến thức cơ bản
- GV yêu cầu HS đọc phần kiến thức
- Thành ngữ là những cụm từ cố định
Ngữ văn và trả lời các câu hỏi.
quen dùng, thường ngắn gọn, có hình
? Thế nào là Thành ngữ
ảnh
? Cho ví dụ.
Ví dụ: khỏe như voi, chậm như rùa,trên
B2: Thực hiện nhiệm vụ
đe dưới búa, một cổ hai tròng
HS: HS quan sát, suy nghĩ trả lời câu
-Việc sử dụng thành ngữ giúp cho lời ăn
hỏi
tiếng nói sinh động, có tính biểu cảm
- Đọc phần kiến thức ngữ văn SGK
cao.
trang 73
GV: Hướng dẫn HS hoàn thành nhiệm
vụ.
B3: Báo cáo, thảo luận
HS: Trả lời câu hỏi
- Nhận xét và bổ sung cho bạn (nếu
cần)
B4: Kết luận, nhận định (GV)
- Chốt kiến thức lên màn hình
- Chuyển dẫn sang câu hỏi phần bài tập
B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV)
b) Luyện tập
- Yêu cầu HS xác định yêu cầu của bài
Bài tập 1:
tập 1, 2, 3, 4 SGK trang 78- 79.
a.Lớn nhanh như thổi: chỉ người hoặc sự
- Chia lớp thành 4 nhóm thảo luận
việc lớn rất nhanh
B2: Thực hiện nhiệm vụ
- HS đọc bài tập trong SGK và xác
b. Hôi như cú: chỉ cơ thể có mùi hôi khó chịu
định yêu cầu của đề bài.
- Suy nghĩ cá nhân và viết ra giấy kết
c. Cá chậu chim lồng: chỉ tình cảnh bị giam giữ, tù túng, mất tự do.
quả, trao đổi trong nhóm
- GV hướng dẫn HS bám sát yêu cầu
d. Bể cạn non mòn: nói về sự thay đổi của thiên nhiên, của trời đất
của đề bài.
e. Buôn thúng bán bưng: chỉ nhưng người nghèo khổ, có ít vốn liếng buôn
B3: Báo cáo, thảo luận
GV yêu cầu và hướng dẫn HS báo cáo.
HS báo cáo sản phẩm thảo luận nhóm.
B4: Kết luận, nhận định (GV)
Nhận xét và chốt kiến thức, chuyển dẫn sang đề mục sau.
bán vặt vãnh, tần tảo.
Bài tập 2
Bài tập 3
Thành ngữ
Nghĩa
Nói trước quên
sau
Vừa nói xong đã
quên rồi
Có mới nới cũ
Phụ bạc không chung thủy, có cái mới thường coi thường rẻ rúng cái
cũ, người cũ
Trước lạ sau quen
Lần đầu gặp mặt một người cảmgiác rất lạ nhưng dần khi biết nhau rồi thì sẽ trở nên quen
thuộc.
Ma cũ bắt nạt ma mới
Người cũ cậy quen biết nhiều nên ra oai, bắt nạt
người mới đến chưa hiểu biết gi
Thành ngữ
Nghĩa
Êm như ru
Nhẹ	nhàng	êm ái,đem	lại	cảm
giác dễ chịu
Lúng túng như gà
mắc tóc
Thiếu bình tĩnh,
bối rối
Nhanh như chớp
Rất nhanh giống như tia chớp trên bầu trời lóe lên
rồi vụt tắt.
Ngọt như mía lùi
Nói năng khéo léo, nhẹ nhàng, có sức thuyết
phục
Bài tập 4
1– e	4 - c
2– d	5 - a
3– b
->Biện pháo tu từ: tương phản ( sử dụng từ ngữ đối lập) và biện pháp ẩn dụ.
2. Dấu chấm phẩy
Mục tiêu: Giúp HS:
Hiểu được vai trò của dấu chấm phẩy
Biết sử dụng dấu chấm phẩy trong tạo lập văn bản.
Nội dung:
GV chia nhóm, đưa ra yêu cầu cho HS
HS làm việc thảo luận nhóm thống nhất ý kiến đưa ra đáp án
Tổ chức thực hiện
Sản phẩm
B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV)
- Yêu cầu HS đọc CHUYỆN VUI VỀ DẤU CÂU và trả lời câu hỏi:
? Câu chuyện nhắc đến các dấu câu nào em
a) Kiến thức cơ bản
- Dấu chấm phẩy dùng để đánh dấu ranh giới giữa các bộ phận trong một phép liệt kê phức tạp.
VD: “Những bí quyết để sống lâu: từ: nhân đức, phúc hậu; kiệm: chừng mực; hòa: vui vẻ, khoan dung; tĩnh: điềm đạm, không nóng nảy”(Ngạn ngữ phương Đông).
đã được học.
? Theo em dấu câu có quan trọng không?? Từ phần Kiến thức ngữ văn SGK trang 74 em hiểu gì về dấu chấm phẩy?
B2: Thực hiện nhiệm vụ
HS đọc Chuyện vui về dấu câu và Kiến thức ngữ văn
Trả lời câu hỏi
B3: Báo cáo, thảo luận
GV yêu cầu và hướng dẫn HS báo cáo.
HS báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ .
B4: Kết luận, nhận định (GV)
Nhận xét và chốt kiến thức, chuyển dẫn sang đề mục sau.
B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV)
Yêu cầu HS xác định yêu cầu của bài tập 5 SGK trang 79.
GV chia nhóm cho HS thảo luận
B2: Thực hiện nhiệm vụ
HS đọc SGK ,tìm dấu và xác định tác dụng của dấu chấm phẩy
GV hướng dẫn HS thực hiện nhiệm vụ
B3: Báo cáo, thảo luận
HS báo cáo sản phẩm thảo luận nhóm. GV yêu cầu và hướng dẫn HS báo cáo. B4: Kết luận, nhận định (GV)
Nhận xét thái độ và kết quả làm việc của
HS, chuyển dẫn vào HĐ sau.
b) Luyện tập Bài tập 5
Tác dụng: Đánh dấu ranh giới các bộ phận trong phép liệt kê phức tạp.
Tác dụng:Đánh dấu ranh giới các bộ phận trong phép liệt kê phức tạp.
3. HĐ 3: Luyện tập
a) Mục tiêu:Vận dụng kiến thức của bài học vào việc làm bài tập cụ thể
Nội dung:HS suy nghĩ cá nhân làm bài tập của GV giao
Sản phẩm: Đáp án đúng của bài tập
Tổ chức thực hiện
B1: Chuyển giao nhiệm vụ: Giáo viên giao bài tập cho HS
Bài tập Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 5-7 dòng) về một tác phẩm, tác giả hoặc nhân vật trong những tác phẩm văn học em đã học trong đoạn văn có sử dụng biện pháp tu từ so sánh như trong câu sau: Có thể nói mỗi dòng chữ ông viết ra là một dòng nước mắt nóng bỏng tình xót thương ép thẳng ra từ trái timvoo cùng nhạy cảm của mình. (Nguyễn Đăng Mạnh).
(Khuyến khích sử dụng thành ngữ hoặc dấu chấm phẩy)
B2: Thực hiện nhiệm vụ
GV hướng dẫn HS:	đúng hình thức, đúng chủ đề
+ Một đoạn văn, không xuống dòng, tách đoạn, có liên kết câu chặt chẽ.
+ Đúng chủ đề, có sử dụng câu chủ đề trong đoạn văn.
HS : Làm bài theo yêu cầu của GV
B3: Báo cáo, thảo luận:
GV	yêu cầu HS trình bày sản phẩm của mình.
HS trình bày, theo dõi, nhận xét, đánh giá và bổ sung cho bài của bạn (nếu cần).
B4: Kết luận, nhận định:GV đánh giá bài
Sản phẩm dự kiến : Thực hành viết đoạn văn
Nhân vật Hồng trong đoạn trích Trong lòng mẹ là một nhân vật bất hạnh nhưng kiên cường. Hồng được sinh ra trong một gia đình đặc biệt: cha nghiện ngập
mất sớm, mẹ vì túng quẫn quá nên phải đi tha hương cầu thực. Thiếu vắng tình thương gia đình, ngay cả đến tình thương của người thân, họ hàng em cũng không được trải nghiệm khi mọi người đều ghét bỏ, lạnh lùng với em. Cả nhà, mà nổi bật nhất là nhân vật bà cô, luôn cố tình gieo rắc những ý nghĩ xấu xa, thù hằn về mẹ trong em. Tuy nhiên, với sự trưởng thành, thông minh và lòng yêu thương mẹ vô bờ, chú bé Hồng không bao giờ mất niềm tin cũng như sự thương cảm của mình với người mẹ. Bé Hồng luôn ước những cổ tục giống như hòn đá hay cục thủy tinh để nhai, để nghiến cho vụn nát mới
thôi. Qua văn bản, Nguyên Hồng
làm của HS bằng điểm số.
đã kể lại thuở thơ ấu tủi khổ của mình, đồng thời thể hiện tình mẫu
tử thiêng liêng, cao cả.
HĐ 4: Vận dụng
Mục tiêu: Củng cố kiến thức, liên hệ thực tiễn Phát triển năng lực sử dụng CNTT trong học tập.
Nội dung: GV giao nhiệm vụ, HS thực hiện nhiệm vụ.
Sản phẩm: Sản phẩm của HS sau khi đã được chỉnh sửa (nếu cần).
Tổ chứcthực hiện
B1: Chuyển giao nhiệm vụ: (GV giao nhiệm vụ)
Tổ chức Trò chơi: “Ai nhanh hơn” (Tại lớp)
-Nội dung: HS xem một đoạn phim hoạt hình Tom and Jerry. Từ các hình ảnh trong đoạn phim hãy tìm các thành ngữ có hình ảnh “con chuột”
-Hình thức trò chơi: Tiếp sức
-Thời gian: 3’
-Kết thúc: Đội nào tìm được thành ngữ chính xác, nhiều nhất sẽ là đội thắng cuộc
Sưu tầm thành ngữ có hình ảnh “con mèo” và giải nghĩa thành ngữ đó.
(Làm ở nhà)
B2: Thực hiện nhiệm vụ
HS:(1) Xem phim hoạt hình, xác định yêu cầu của bài tập và thi đua tìm thành ngữ.
(2) Tìm kiếm tư liệu trên mạng
internet.
GV hướng dẫn HS xác định nhiệm vụ
Sản phẩm:
-Đầu voi đuôi chuột
-Cháy nhà ra mặt chuột
-Chuột sa chĩnh gạo
-Chuột chạy cùng sào
-Chuột gặm chân mèo
và cách tìm kiếm tư liệu trên nhiều nguồn cách nộp sản phẩm qua zalo, hoặc gmail
B3: Báo cáo, thảo luận
HS (1) Tham gia trò chơi tiếp sức
(2) Nộp sản phẩm cho GV qua hệ thống CNTT mà GV hướng dẫn.
B4: Kết luận, nhận định (GV)
Nhận xét ý thức tham gia trò chơi của HS và kết quả trò chơi.
Dặn dò HS những nội dung cần học ở
nhà và chuẩn bị cho bài mới.