Giáo án Ngữ Văn 7 (Chân trời sáng tạo) - Tiết 6: Viết Làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ

KẾ HOẠCH BÀI DẠY KĨ NĂNG VIẾT
LÀM MỘT BÀI THƠ BỐN CHỮ HOẶC NĂM CHỮ
Thời gian: 2 tiết
MỤC TIÊU DẠY HỌC
Sau khi học xong bài này, HS có thể:
Năng lực
Năng lực đặc thù
Bước đầu biết làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ.
Năng lực chung
Năng lực tự chủ và tự học: biết chủ động, tích cực thực hiện những công việc của bản thân trong học tập.
Năng lực giao tiếp, hợp tác: biết chủ động đề xuất mục đích hợp tác khi được giao nhiệm vụ.
Năng lực sáng tạo: Hình thành ý tưởng dựa trên các nguồn thông tin đã cho.
Phẩm chất: Yêu vẻ đẹp của thiên nhiên, yêu quê hương.
KIẾN THỨC CẦN DẠY TRONG BÀI HỌC
Đặc điểm của một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ.
Cách làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ.
THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
Máy chiếu hoặc bảng đa phương tiện dùng để chiếu tranh ảnh.
SGK, SGV
PHT tìm ý tưởng cho bài thơ.
TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
HOẠT ĐỘNG MỞ ĐẦU
Hoạt động xác định nhiệm vụ viết
Mục tiêu: Xác định được nhiệm vụ viết.
Sản phẩm: Câu trả lời của HS về nhiệm vụ học tập cần thực hiện.
Tổ chức hoạt động
Hoạt động của GV và HS
Dự kiến sản phẩm
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
GV yêu cầu HS đọc nội dung trong SGK/tr.22, tên đề mục phần kĩ năng Viết và xác định nhiệm vụ học tập.
GV đặt câu hỏi: Dựa vào yêu cầu cần đạt và tên đề mục phần kĩ năng Viết, các em hãy cho biết: trong bài học này, chúng ta sẽ thực hiện nhiệm vụ viết nào?
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập
HS làm việc cá nhân: Đọc thông tin trong SGK và tìm câu trả lời.
Bước 3: Báo cáo, thảo luận
HS trả lời trước lớp về nhiệm vụ học tập sẽ thực hiện.
Bước 4: Kết luận, nhận định
*HS xác định được nhịêm vụ học tập
- Biết làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ.
- GV nhận xét câu trả lời của HS, xác nhận
lại nhiệm vụ học tập: Trong bài học này, HS sẽ làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ.
Hoạt động giới thiệu tình huống khi thực hiện bài viết
Mục tiêu: HS trình bày được tình huống cụ thể cần làm một bài thơ.
Sản phẩm: Câu trả lời của HS về tình huống cụ thể cần làm một bài thơ.
Tổ chức hoạt động
Hoạt động của GV và HS
Dự kiến sản phẩm
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi, trả lời câu hỏi:Theo em, người ta thường làm thơ, viết văn, sáng tác nhạc trong hoàn cảnh nào? Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập
HS thảo luận nhóm và tìm câu trả lời.
Bước 3: Báo cáo, thảo luận
Đại diện 2-3 nhóm HS trình bày, các nhóm khác góp ý, bổ sung (nếu có).
Bước 4: Kết luận, nhận định
GV nhận xét và hướng dẫn HS tổng hợp vấn đề theo một số định hướng tham khảo sau: Một số tình huống có thể làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ: có cảm hứng trước một vấn đề, cảm xúc dâng trào muốn thể hiện cách nhìn, cách cảm nhận mới lạ, thú vị,  về cuộc sống; thể hiện cảm xúc về một sự vật/ hiện tượng trong cuộc sống; tham gia một cuộcthi thơ; tặng thơ để bày tỏ tình cảm với người thân, bạn bè, 
GV dẫn dắt, giới thiệu nội dung bài học mới.
* HS xác định được một số tình huống có thể làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ:
thể hiện cảm xúc về cuộc sống;
tham gia cuộc thi thơ;
bày tỏ tình cảm, cảm xúc với người thân, bạn bè, 
HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
Hoạt động tìm hiểu tri thức về kiểu bài
Hoạt động khởi động
Mục tiêu: Kích hoạt kiến thức nền về đặc điểm của một bài thơ bốn chữ học năm chữ đã học trong chương trình lớp 7.
Sản phẩm: Câu trả lời của HS trình bày hiểu biết nền về một bài thơ bốn chữ học năm chữ.
Tổ chức hoạt động
Hoạt động của GV và HS
Dự kiến sản phẩm
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
- GV sử dụng kĩ thuật động não, HS nhắc lại đặc điểm của thể thơ bốn chữ hoặc năm chữ
* Kích hoạt kiến thức nền
- HS nhắc lại những nhắc lại đặc điểm của thể thơ bốn chữ
bằng cách trả lời nhanh câu hỏi sau: Em biết
hoặc năm chữ.
gì về thể thơ bốn chữ học năm chữ.
+ số tiếng
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập
+ số dòng
- HS thảo luận nhóm và thực hiện nhiệm vụ
+ Cách gieo vần
học tập.
Bước 3: Báo cáo, thảo luận
- Đại diện 2-3 nhóm HS trình bày trước lớp;
các nhóm khác góp ý, bổ sung (nếu có).
Bước 4: Kết luận, nhận định
- Dựa trên câu trả lời của HS, GV nhận xét ý
kiến của HS, nhắc lại một số đặc điểm về thể
thơ và giới thiệu hoạt động viết.
Hoạt động tìm hiểu tri thức về cách làm thơ nói chung và thơ bốn chữ, năm chữ nói riêng.
Mục tiêu: Trình bày được đặc điểm của một bài thơ hay nói chung bà đặc điểm của thể thơ bốn chữ hoặc năm chữ.
Sản phẩm: Câu trả lời của HS về đặc điểm của một bài thơ hay nói chung và đặc điểm của thể thơ bốn chữ hoặc năm chữ.
Tổ chức hoạt động
Hoạt động của GV và HS
Dự kiến sản phẩm
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
GV yêu cầu HS đọc khung thông tin trong SGK/ tr.22, thảo luận và trả lời những câu hỏi sau:
+ Theo em, thế nào là một bài thơ hay?
+ Muốn làm một bài thơ thì cần làm gì?
+ Một bài thơ bốn chữ, năm chữ cần đảm bảo những yêu cầu gì?
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập
HS đọc SGK và thực hiện nhiệm vụ học tập theo nhóm.
Bước 3: Báo cáo, thảo luận
Đại diện nhóm HS trình bày trước lớp ý kiến của mình; các nhóm khác góp ý, bổ sung (nếu có).
Bước 4: Kết luận, nhận định
GV câu trả lời của HS và kết luận về đặc điểm của một bài thơ hay hay nói chung và đặc điểm
của thể thơ bốn chữ hoặc năm
* Một số điểm cần lưu ý khi làm một bài thơ:
Thể hiện cách nhìn, cách cảm nhận  của người viết về cuộc sống.
Sử dụng từ ngữ, hình ảnh phù hợp để thể hiện cách nhìn, cảm xúc của bản thân về cuộc sống.
Sử dụng các biện pháp tu từ phù hợp để tạo nên những liên tưởng độc đáo, thú vị.
Gieo vần, ngắt nhịp một cách hợp lý để làm tăng giá trị biểu đạt của ngôn từ.
Đặt nhan đề phù hợp với nội dung văn bản.
Đảm bảo đủ số chữ ở các dòng thơ theo yêu cầu của thể loại.
chữ.
Hoạt động hướng dẫn phân tích kiểu văn bản
Mục tiêu: Nhận biết các yêu cầu về việc làm một bài thơ thông qua việc đọc và phân tích VB mẫu trong SGK/tr.23.
Sản phẩm: Câu trả lời của HS về đặc điểm thơ bốn chữ, năm chữ thể hiện qua VB “Nắng hồng” (Bảo Ngọc). Nội dung bài học rút ra về đặc điểm thơ và câu hỏi cần giải đáp.
Tổ chức hoạt động
Hoạt động của GV và HS
Dự kiến sản phẩm
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
- GVtrình bày bài thơ “Nắng hồng” lên bảng chiếu, rồi đưa ra hệ thống câu hỏi, tổ chức lớp thảo luận nhóm để trả lời những câu hỏi sau:
	Bài thơ được viết theo thể thơ nào?
	Để miêu tả được bức tranh sống động của mùa đông, tác giả đã dùng những hình ảnh và các biện pháp nghệ thuật nào?
	Vì sao khi sáng tác thơ, văn, cần sử dụng biện pháp nhân hóa, so sánh để miêu tả sự vật, hiện tượng?
	Làm thơ không phải là chỉ miêu tả sự vật, hiện tượng mà còn phải thể hiện cảm xúc mới lạ, thú vị về cuộc sống. Hai khổ thơ cuối có đáp ứng được yêu cầu trên không? Hãy lí giải.
	Trong bài thơ này, tác giả đã sử dụng những loại vần nào?
Từ cách viết của tác giả trong bài thơ trên, em học được điều gì về cách làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ?
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS đọc VB mẫu, theo dõi các thông tin trong khung hướng dẫn, thảo luận nhóm và tìm câu trả lời
* Hướng dẫn phân tích văn bản mẫu
Về đặc điểm thể loại
Về số tiếng: Mỗi câu thơ có 5 tiếng
=> thơ 5 chữ.
Bài thơ có 6 khổ thơ, mỗi khổ thơ gồm 4 dòng.
Nhịp thơ: 3/2; 2/3.
Vần chân: đâu – nâu
nhà – hoa lửa – đưa rồi – trôi
=> Sử dụng vần nhịp một cách hợp lý làm tăng giá trị biểu đạt của ngôn từ.
Về nghệ thuật
Hình ảnh: tấm áo nâu, áo trời, mưa phùn, khói, màn sương, dáng mẹ, đốm nắng, giọt nắng hồng, 
=> hình ảnh gợi cảm, sinh động, thể hiện sự liên tưởng bất ngờ thú vị.
Biện pháp nghệ thuật: nhân hóa, so sánh, ẩn dụ
=> thể hiện sự sống động của thiên nhiên.
Về nội dung
Bài thơ thể hiện cảm xúc của tác giả trước bức tranh thiên nhiên và cuộc sống khi đất trời vào đông.
cho các câu hỏi hướng dẫn phân tích văn bản.
Bước 3: Báo cáo, thảo luận
Một số HS đại diện nhóm,trình bày trước lớp. Các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung (nếu có).
HS nêu câu hỏi thắc mắc (nếu có).
Bước 4: Kết luận, nhận định
GV góp ý cho câu trả lời của HS, hướng dẫn HS kết luận vấn đề theo định hướng tham khảo.
Hoạt động hướng dẫn quy trình viết
Mục tiêu:
Nhận biết được những thao tác cần làm, những lưu ý khi thực hiện các bước trong quy trình làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ.
Biết chủ động đề xuất mục đích hợp tác khi được giao nhiệm vụ.
Sản phẩm: bảng tóm tắt của HS (theo mẫu PHT)
Tổ chức hoạt động
Hoạt động của GV và HS
Dự kiến sản phẩm
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
GV cho HS đọc phần hướng dẫn quy trình viết trong SGK/tr.24, sau đó thảo luận nhóm và tóm tắt thông tin quy trình làm một bài thơ.
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập
HS thảo luận theo cặp và trả lời nhanh ra giấy.
Bước 3: Báo cáo, thảo luận
HS trình bày trước lớp. Các HS khác bổ sung (nếu có).
Bước 4: Kết luận, nhận định
GV nhận xét quá trình làm việc nhóm của HS thông qua quan sát. GV chú ý đánh giá mức độ chủ động của HS trong việc đề xuất mục đích hợp tác trước khi bắt đầu thảo luận.
GV nhận xét kết quả thực hiện nhiệm vụ, hướng dẫn HS kết luận theo định hướng như sản phẩm dự kiến.
* Quy trình viết gồm bốn bước:
Bước 1: Trước khi viết
Bước 2: Tìm ý tưởng cho bài thơ
Bước 3: Làm thơ
Bước 4: Chỉnh sửa và chia sẻ.
HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP LÀM THƠ BỐN CHỮ HOẶC NĂM CHỮ
Hoạt động chuẩn bị trước khi viết
Hoạt động xác định mục đích, đối tượng và đề tài
Mục tiêu: Biết cách xác định mục đích, đối tượng và đề tài cho bài thơ sẽ viết.
Sản phẩm: Câu trả lời của HS về việc xác định mục đích, đối tượng và đề tài cho bài thơ sẽ viết.
Tổ chức hoạt động
Hoạt động của GV và HS
Dự kiến sản phẩm
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
GV cho HS đọc đề bài trong SGK/tr.24. Sau đó yêu cầu HS xác định mục đích, đối tượng và đề tài cho bài thơ của mình qua các câu hỏi:
+ Bài thơ này được viết nhằm mục đích gì?
+ Người đọc bài thơ của em có thể là ai?
+ Em định viết về đề tài gì?
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập
HS suy nghĩ, tìm câu trả lời.
Bước 3: Báo cáo, thảo luận
HS trình bày trước lớp.
Bước 4: Kết luận, nhận định
GV nhận xét, đánh giá.
* Bước 1: Chuẩn bị viết
+ Đối tượng: người đọc là những người quan tâm đến thơ ca. Đặc biệt là những bài thơ đề cập đến vẻ đẹp thiên nhiên.
+ Mục đích: chia sẻ cảm xúc của mình về một sự vật, hiện tượng, cảnh đẹp thiên nhiên hoặc cuộc sống với người đọc.
+ Đề tài: là một bài thơ 4 chữ hoặc 5 chữ thể hiện cảm xúc của em về một sự vật, hiện tượng của thiên nhiên hoặc cuộc sống.
Hoạt động tìm ý tưởng cho bài thơ và làm thơ (có thể thực hện tại nhà)
Mục tiêu: Biết cách tìm ý tưởng và làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ.
Hình thành ý tưởng dựa trên các nguồn thông tin đã cho
Sản phẩm: Nội dung đã hoàn thành của PHT do HS viết.
Tổ chức hoạt động
Hoạt động của GV và HS
Dự kiến sản phẩm
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
Từ đề tài đã xác định, GV hướng dẫn HS tìm ý tưởng cho bài thơ bằng cách điền vào PHT sau:
Sau khi HS đã hoàn thành xong PHT, GV thể hiện các ý tưởng lần lượt thành các dòng thơ theo chỉ dẫn của bước 3 trong SGK. GV yêu câu HS viết tối thiểu 1 khổ thơ gồm 4 dòng (bôn chữ hoặc năm chữ).
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập
Với nhiệm vụ (1): HS thực hiện tại lớp.
Với nhiệm vụ (2): HS thực hiện tại nhà.
Bước 3: Báo cáo, thảo luận
HS chuẩn bị trình bày bài thơ theo hình thức cặp đôi/ nhóm 4-6 HS hoặc trước tập thể lớp.
Bước 4: Kết luận, nhận định
GV nhận xét về mức độ hoàn thành nhiệm vụ học tập của HS trong thời gian viết do GV quy định.
* Lưu ý: GV chưa nên đánh giá, nhận xét công khai trước lớp về sản phẩm bài viết của HS. Việc này nên được thực hiện sau khi tổ chức cho HS tự đánh giá lẫn nhau và chỉnh sửa bài
viết của mình.
* Bước 2: Tìm ý và lập dàn ý
- Sản phẩm là sơ đồ tìm ý, dàn ý của HS.
Hoạt động xem lại và chỉnh sửa, rút kinh nghiệm
Hoạt động xem lại và chỉnh sửa
Mục tiêu: Biết cách chỉnh sửa bài viết của bản thân và các bạn; Nhận xét được bài thơ của HS khác.
Sản phẩm: Phần nhận xét, đánh giá bài viết của HS.
Tổ chức hoạt động
Hoạt động của GV và HS
Dự kiến sản phẩm
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
GV yêu cầu HS dựa vào bảng kiểm trong SGK/tr.24,25 để tự kiểm tra, đánh giá lại bài thơ của mình.
Sau khi hoàn thành việc tự chỉnh sửa, GV có thể mời một số HS đọc bài thơ của mình trước lớp và mời các HS khác nhận xét.
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập
HS lần lượt thực hiện các nhiệm vụ (1) và (2).
Bước 3: Báo cáo, thảo luận
Đối với nhiệm vụ (2), một số HS đọc bài thơ của mình trước lớp, sau đó các HS khác chia sẻ, nhận xét về bài thơ của bạn (dựa trên bảng kiểm).
Bước 4: Kết luận, nhận định
GV đánh giá và nhận xét trên ba phương diện:
Những ưu điểm cần phát huy và những điểm cần chỉnh sửa trong các bài thơ của HS.
Cách nhận xét, đánh giá bài viết dựa vào bảng kiểm của HS (HS đã biết sử dụng bảng kiểm chưa? HS có nhận ra những ưu khuyết điểm trong bài thơ của mình và các bạn hay không?) Trong trường hợp HS chưa biết dùng bảng kiểm, GV sử dụng kĩ thuật nói to suy nghĩ để hướng dẫn HS sử dụng bảng kiểm và nhận
xét.
* Sản phẩm: Phần nhận xét, đánh giá bài viết của HS.
Hoạt động rút kinh nghiệm
Mục tiêu: Rút ra được kinh nghiệm khi làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ.
Sản phẩm: Những kinh nghiệm rút ra của HS về quy trình làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ.
Tổ chức hoạt động
Hoạt động của GV và HS
Dự kiến sản phẩm
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
GV sử dụng kĩ thuật trình bày một phút để HS chia sẻ nhanh (những) kinh nghiệm của bản thân sau khi làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ.
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập
HS suy nghĩ và chuẩn bị những kinh nghiệm của bản thân để chia sẻ
Bước 3: Báo cáo, thảo luận
Một số HS chia sẻ những kinh nghiệm mà mình rút ra được.
Bước 4: Kết luận, nhận định
* Sản phẩm: Những kinh nghiệm rút ra của HS về quy trình làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ.
- GV nhận xét, đánh giá, chốt ý.
HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG VÀ MỞ RỘNG (Thực hiện tại nhà)
Mục tiêu: Vận dụng được quy trình làm một bài thơ bốn chữ hoặc năm chữ vào việc làm thơ. Biết chủ động, tích cực thực hiện những công việc của bản thân trong học tập.
Sản phẩm: Bài thơ đã được công bố của HS.
Tổ chức hoạt động
Hoạt động của GV và HS
Dự kiến sản phẩm
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
- Từ bài thơ đã hoàn thành trên lớp, GV cho HS về nhà lựa chọn một trong hai nhiệm vụ sau và hoàn thành:
Sửa bài thơ cho hoàn chỉnh và công bố.
Chọn một đề tài khác để viết bài thơ mới và công bố.
Sau khi công bố bài thơ, HS tham gia bình chọn bài thơ hay nhất của lớp.
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ học tập
HS về nhà thực hiện một trong hai nhiệm vụ trên và công bố bài thơ. HS có thể công bố bài viết trên blog cá nhân, trên trang web hoặc bảng tin học tập của lớp, 
Bước 3: Báo cáo, thảo luận
Trước tiên, HS công bố một trong hai sản phẩm được giao trên trang Web hoặc bảng tin của lớp.
HS tham gia bình chọn bài thơ hay nhất của lớp.
Bước 4: Kết luận, nhận định
GV nhận xét thái độ tích cực chủ động và mức độ hoàn thành nhiệm vụ học tập.
GV công bố kết quả bình chọn bài thơ hay nhất của lớp.
* Sản phẩm: Bài thơ đã được công bố của HS. HS có thể công bố bài viết trên blog cá nhân, trên trang web của lớp, 
*******************************