Giáo án Ngữ Văn 7 (Chân trời sáng tạo) - Tiết 73: Viết Hướng dẫn viết đoạn văn tóm tắt văn bản

VIẾT
HƯỚNG DẪN VIẾT ĐOẠN VĂN TÓM TẮT VĂN BẢN
(2 tiết)
I. MỤC TIÊU
1. Về kiến thức: 
- HS biết viết đoạn văn tóm tắt văn bản đảm bảo theo đúng các bước: chuẩn bị trước khi viết (xác định đề tài, thu thập tư liệu; tìm ý và lập dàn ý; viết đoạn, xem lại và chỉnh sửa, rút kinh nghiệm.
- HS biết cách lựa chọn, nắm vững các sự kiện chính, chi tiết chính, luận điểm chính trong một văn bản cụ thể.
2. Về năng lực:
- Dần hoàn thiện kĩ năng đọc hiểu
- Bắt đầu biết viết đoạn văn tóm tắt VB theo yêu cầu cụ thể.
- Nắm chắc và hiểu rõ nội dung, nghệ thuật của một văn bản tiến tới quá trình giải thích, vận dụng, phân tích, đánh giá VB đó.
3. Về phẩm chất:
- Thận trọng, kĩ càng khi đọc, hiểu VB.
- Tôn trọng sự thật.
- Ý thức tự giác, tích cực trong học tập.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
- SGK, SGV, máy chiếu, máy tính.
- Bảng kiểm tra, đánh giá thái độ làm việc nhóm, rubic chấm đoạn văn, bài trình bày của HS.
- Phiếu học tập.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
HĐ 1: Xác định vấn đề
GIỚI THIỆU KIỂU BÀI
a) Mục tiêu: 
- Tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập của mình. HS khắc sâu các yêu yêu cầu đối với đoạn văn tóm tắt VB.
b) Nội dung:
- Đọc lại truyện “Con muốn làm một cái cây“ (SGK lớp 6 HKII)
- Huy động tri thức đã có để trả lời câu hỏi.
c) Sản phẩm: 
- Câu trả lời của HS. 
- Nhận thức và thái độ học tập của HS.
d) Tổ chức thực hiện:
HĐ của thầy và trò
Sản phẩm dự kiến
B1: Chuyển giao nhiệm vụ
GV: Sử dụng phiếu học tập số 1. (phát cho HS và chiếu lên màn hình)
GV: Giới thiệu nội dung phiếu học tập là đặc điểm cần ghi nhớ khi viết đoạn văn tóm tắt văn bản.
- Yêu cầu HS hoàn thành phiếu học tập số 1.
? Đoạn văn tóm tắt văn bản “Con muốn làm một cái cây” có giới thiệu được nhan đề và tác phẩm cần tóm tắt?
? Đảm bảo độ dài của một VB tóm tắt
? Đảm bảo được nội dung chính của VB
? Trình bày ngắn gọn, đầy đủ các thông tin: bối cảnh, nhân vật, sự kiện chính và các chi tiết qua trọng trong truyên “Con muốn làm một cái cây”
B2: Thực hiện nhiệm vụ
HS:
- Quan sát và nhớ lại kiến thức ở văn bản “Con muốn làm một cái cây” suy nghĩ cá nhân và hoàn thành phiếu học tập.
GV: Quan sát, giúp đỡ HS hoàn thành.
B3: Báo cáo, thảo luận
- GV mời HS lần lượt trả lời các câu hỏi trong phiếu học tập. 
- HS trả lời, nhận xét bổ sung.
B4: Kết luận, nhận định
- GV nhận xét câu trả lời của HS.
- GV kết nối dẫn dắt HS chuyển qua mục tìm hiểu các yêu cầu đối với một đoạn văn tóm tắt VB: Trong cuộc sống cũng như quá trình học tập, chúng ta phải đọc rất nhiều văn bản khác nhau. Vậy làm sao để có thể nhớ chúng một cách tốt nhất, đòi hỏi chúng ta phải biết tóm tắt ngắn gọn những nội dung, sự việc chính của một văn bản. Vậy bài học viết một văn bản tóm tắt vô cùng thiết thực, giúp ta cảm thấy viêc đọc và nhớ một văn bản nào đó trở nên dễ dàng hơn.
* Có:
- Nhan đề “Con muốn làm một cái cây”
- Tác giả Vũ Thu Hương
*VB tóm tắt nên có độ dài từ 7-10 câu
*VB tóm tắt đảm bảo được nội dung chính của VB gốc: Kể về chú bé Bum đáng yêu, tình cảm, được ông nội tặng một cây ổi khi còn ở trong bụng mẹ.
*Trình bày ngắn gọn, đầy đủcác thông tin:
- Bối cảnh: Ngôi nhà của Bum trên SG
- Nhân vật: Bum, ông nội, ba mẹ, các bạn, cô giáo.
- Sự kiện chính, chi tiết chính:
+Khi Bum chưa ra đời
+Khi Bum lớn lên và kỉ niệm bên cây ổi
+Khi ông nội mất và gia đình Bum chuyển về Vũng Tàu
HĐ 2: Hình thành kiến thức mới
TÌM HIỂU CÁC YÊU CẦU VỀ ĐẶC ĐIỂM 
ĐOẠN VĂN TÓM TẮT VĂN BẢN
a) Mục tiêu: 
- HS biết được các yêu cầu đối với đoạn văn tóm tắt VB
b) Nội dung:
- GV chia nhóm lớp.
- Cho HS làm việc nhóm trên phiếu học tập.
- HS sử dụng SGK, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời câu hỏi.
c) Sản phẩm: 
- HS tiếp thu kiến thức và câu trả lời của HS.
- Phiếu học tập sau khi HS đã hoàn thành.
d) Tổ chức thực hiện:
HĐ của thầy và trò
Sản phẩm dự kiến
B1: Chuyển giao nhiệm vụ 
- HS thảo luận nhóm bàn để cùng trả lời câu hỏi.
? Theo em, một đoạn văn tóm tắt VB cần đáp ứng những yêu cầu gì?
*Gợi mở:
? Từ nội dung vừa tìm hiểu trên, em hiểu thế nào là đoạn văn tóm tắt VB.
? Yêu cầu của đoạn văn tóm tắt VB?
? Cấu trúc của đoạn văn tóm tắt VB như thế nào?
B2: Thực hiện nhiệm vụ
- HS trao đổi, thảo luận nhóm bàn để trả lời câu hỏi và rút ra nội dung bài học.
B3: Báo cáo, thảo luận
- GV yêu cầu HS trao đổi ý kiến với bạn cùng bàn.
HS:
- Trao đổi, thảo luận với bạn và trả lời câu hỏi.
- Các nhóm khác theo dõi, nhận xét, bổ sung (nếu cần).
B4: Kết luận, nhận định (GV)
- Nhận xét các câu trả lời của HS và rút ra nội dung kiến thức của bài học.
- GV kết nối, dẫn dắt HS chuyển qua nội dung đọc và phân tích một bài viết tham khảo thuật lại sự kiện Hội khỏe Phù Đổng của trường em.
I. ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐOẠN VĂN TÓM TẮT VĂN BẢN
1. Thế nào là đoạn văn tóm tắt VB
- Đoạn văn tóm tắt VB được viết để trình bày ngắn gọn ý chính được nêu trong VB. Việc viết đoạn văn tóm tắt VB giúp chúng ta nhận ra nội dung chính của VB.
2. Yêu cầu của đoạn văn tóm tắt VB
- Đảm bảo yêu cầu về hình thức của đoạn văn.
- Tóm tắt các ý chính của VB gốc.
- Đảm bảo yêu cầu về độ dài của đoạn văn.
- Đảm bảo nội dung chính của VB
3. Cấu trúc của đoạn văn tóm tắt VB: gồm 2 phần
- Giới thiệu nhan đề và tác giả của VB cần tóm tắt.
- Trình bày ngắn gọn các ý lớn, ý bổ trợ được nêu trong VB
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2
Họ và tên HS: ..
Nhiệm vụ: Em hãy viết đoạn văn (150 - 200 chữ) để tóm tắt một VB nghị luận hoặc một truyện ngắn mà em thích.
Đặc điểm/ yêu cầu của kiểu bài
Tóm tắt văn bản 
1. Em chọn văn bản nào để tóm tắt? Vì sao? Nêu tên tác giả của văn bản cần tóm tắt
2. Độ dài của một VB tóm tắt em viết là bao nhiêu câu/chữ?
.
3. Thể loại, nội dung chính của VB gốc em cần tóm tắt là gì?
..
4. Xác định các thông tin cần tóm tắt: bối cảnh, nhân vật, sự kiện chính và các chi tiết chính (VB truyện); luận điểm, chứng cứ (VB nghị luận)
Sự viêc/ luận điểm 1:  Sự việc/luận điểm 2: 
Sự việc/ luận điểm 3: 
\\\
THỰC HÀNH VIẾT THEO CÁC BƯỚC
a) Mục tiêu: Giúp HS
- Nắm được cách viết đoạn văn tóm tắt văn bản theo các bước.
- Lựa chọn văn bản để tóm tắt đúng yêu cầu.
- Lựa chọn sự việc/luận điểm để viết, tìm ý, lập dàn ý.
- Thành thạo cách viết một đoạn văn tóm tắt.
b) Nội dung:
- GV sử dụng kĩ thuật công não để hỏi HS về việc lựa chọn sự việc chính/luận điểm chính.
- HS suy nghĩ cá nhân và trả lời câu hỏi của GV.
c) Sản phẩm: Câu trả lời của HS và bài viết thực hành đoạn văn tóm tắt văn bản.
d) Tổ chức thực hiện:
HĐ của thầy và trò
Sản phẩm dự kiến
B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV)
Đề bài: Em hãy viết đoạn văn (150 - 200 chữ) để tóm tắt một VB nghị luận hoặc một truyện ngắn mà em thích.
? Kể tên những truyện ngắn hoặc văn bản nghị luận mà em thích?
- GV hướng dẫn HS tìm ý tưởng cho bài viết của mình qua phiếu học tập tìm ý tưởng. (PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2, đã giao)
 *Gợi ý lựa chọn VB gốc để tóm tắt:
+ Văn bản em yêu thích
+ Văn bản em đã đọc kĩ và nắm vững
+ Có liên quan đến chủ đề yêu cầu (nếu có)
+ Xác định VB đó là truyện hay văn NL
- GV yêu cầu HS xác định mục đích viết bài, người đọc.
B2: Thực hiện nhiệm vụ
GV:
- Hướng dẫn HS xác định đề tài, mục đích, thu thập tự liệu.
(?Em nên lựa chọn văn bản nào? 
? Em có nhớ đầy đủ các sự việc/ luận điểm của VB đó không?
? Nếu không đầy đủ, em có thể tìm thông tin từ đâu?
? Sự việc, chi tiết/luận điểm nào quan trọng nhất trong bài?
? Em viết đoạn văn tóm tắt nhằm mục đích gì?
? Người đọc văn bản tóm tắt này có thể là ai? Họ muốn biết những gì về VB gốc?)
- Yêu cầu một vài HS trình bày những gì đã viết hoặc đang cân nhắc.
HS:
- Đọc những gợi ý trong SGK/90-91 và lựa chọn đề tài.
- Trả lời câu hỏi.
- Tìm ý bằng việc hoàn thành phiếu bài tập.
- Trình bày ý tưởng sắp viết hoặc đang còn cân nhắc.
- GV: hướng dẫn mỗi HS dựa vào kết quả tìm thông tin đã chuẩn bị, các ý tưởng sắp xếp thể hiện những ý tưởng thành dàn bài (có thể dùng sơ đồ tư duy, sơ đồ chuỗi, 5W1H, để phát họa dàn ý )
- Chia sẻ bài làm của mình và để góp ý cho nhau.
- Hướng dẫn HS tìm hiểu các yêu cầu đối với đoạn văn và nhìn vào bảng kiểm trong SGK để viết đoạn.
- Viết bài theo ý tưởng, dàn ý đã xây dựng.
- GV quan sát và giúp đỡ HS trong quá trình viết.
- Tùy vào thời gian, HS có thể làm trên lớp hoặc hoàn chỉnh xong bài khi về nhà.
B3: Báo cáo thảo luận
GV: 
- Tổ chức cho 2 HS trao đổi bài, dùng bảng kiểm để góp ý cho nhau.
HS:
- Đọc sản phẩm của mình, của bạn trao đổi, nhận xét, bổ sung (nếu cần).
- Trình bày những gì đã làm được từ đoạn văn của bản thân và những gì đã học hỏi được từ bạn về cách viết đoạn văn tóm tắt.
B4: Kết luận, nhận định (GV)
- Nhận xét thái độ học tập và kết quả bài viết của HS. 
- Hướng dẫn HS dùng Bảng kiểm đoạn văn tóm tắt VB để tự kiểm tra, điều chỉnh bài viết của bản thân (tùy thời gian có thể thực hiện trên lớp hoặc ở nhà).
- Nộp bài cho GV xem và sửa chữa, nhận xét. (nếu cần)
* Chuyển ý dẫn sang mục sau.
II. LUYỆN VIẾT
Bước 1: Chuẩn bị trước khi viết
- Xác định đề tài: Lựa chọn văn bản truyện/ văn bản nghị luận
Bước 2: Tìm ý, lập dàn ý
Xác định các sự việc/luận điểm chính, các chi tiết quan trong trong VB và trình bày mối quan hệ giữa các yếu tố này.
-Sắp xếp các sự kiên/luận điểm chính theo trình tự hợp lí. (theo gợi ý sgk/91)
Bước 3: Viết đoạn
- Dựa vào dàn ý, viết thành một đoạn văn hoàn chỉnh.
- Đảm bảo yêu cầu về hình thức đoạn văn, về độ dài của đoạn.
Bước 4: Chỉnh sửa và chia sẻ
- Đọc lại bản thảo của cá nhân, tự kiểm tra, điều chỉnh nội dung cấu trúc của bài.
- Rút kinh nghiệm 
- Chia sẻ bài cùng các bạn.
BẢNG KIỂM ĐOẠN VĂN TÓM TẮT VĂN BẢN
Nội dung kiểm tra
Đạt/
Chưa đạt
Giới thiệu nhan đề và tác giả của VB cần tóm tắt
Trình bày đầy đủ, ngắn gọn các sự việc chính và các chi tiết quan trọng trong VB
Đảm bảo hình thức đoạn văn
Đảm bảo yêu cầu về độ dài của đoạn văn
TRẢ BÀI
Mục tiêu: Giúp HS
- Thấy được ưu điểm và tồn tại của bài viết.
- Chỉnh sửa bài viết cho mình và cho bạn.
Nội dung:
- GV trả bài, yêu cầu HS thảo luận nhóm nhận xét bài của mình và bài của bạn.
- HS đọc bài viết, làm việc nhóm.
Tổ chức thực hiện
Sản phẩm dự kiến
B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV)
- Trả bài cho HS & yêu cầu HS đọc, nhận xét.
B2: Thực hiện nhiệm vụ
- GV giao nhiệm vụ
- HS làm viện theo nhóm 
B3: Báo cáo thảo luận
- GV yêu cầu HS nhận xét đoạn \ của bạn.
- HS nhận xét bài viết.
B4: Kết luận, nhận định (GV)
- GV chốt lại những ưu điểm và tồn tại của đoạn.
- Đoạn văn đã được sửa của HS
HĐ 3: Luyện tập
a) Mục tiêu: Vận dụng kiến thức của bài học vào việc làm bài tập cụ thể.
b) Nội dung: HS suy nghĩ cá nhân làm bài tập của GV giao.
c) Sản phẩm: Đáp án đúng của bài tập.
d) Tổ chức thực hiện:
B1: Chuyển giao nhiệm vụ: Giáo viên giao bài tập cho HS
Bài tập: Viết đoạn văn tóm tắt VB “Một ngày của Ích-chi-an”
B2: Thực hiện nhiệm vụ:
- HS liệt kê các sự việc trong lễ hội đó.
- GV hướng dẫn HS: liệt kê các sự việc, hoạt động của VB.
B3: Báo cáo, thảo luận:
- GV yêu cầu HS trình bày sản phẩm của mình.
- HS trình bày, theo dõi, nhận xét, đánh giá và bổ sung cho bài của bạn (nếu cần).
B4: Kết luận, nhận định: GV nhận xét bài làm của HS.
HĐ 4: Vận dụng
a) Mục tiêu: Củng cố và mở rộng kiến thức nội dung của bài học cho HS.
b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ, HS thực hiện nhiệm vụ.
c) Sản phẩm: Sản phẩm của HS sau khi đã được chỉnh sửa (nếu cần).
d) Tổ chức thực hiện:
B1: Chuyển giao nhiệm vụ: (GV giao bài tập) 
Bài tập 1: Hãy viết đoạn văn tóm tắt một truyện ngắn đã học.
Bài tập 2: Em hãy làm 1 video clip tóm tắt bằng hình ảnh + âm thanh tác phẩm truyện mà em yêu thích. (thực hiện ở nhà nộp cho gv qua nhóm zalo)
B2: Thực hiện nhiệm vụ:
- GV hướng dẫn các em tìm hiểu yêu cầu của đề.
- HS đọc và xác định yêu cầu của bài tập 1 và 2.
B3: Báo cáo, thảo luận
- GV hướng dẫn các em cách nộp sản phẩm cho GV sau khi hoàn thành.
- HS làm bài tập ra giấy và nộp lại cho GV qua hệ thống nhóm group zalo, mail, 
B4: Kết luận, nhận định (GV)
- Nhận xét ý thức làm bài của HS, nhắc nhở những HS không nộp bài hoặc nộp bài không đúng qui định (nếu có).
- Dặn dò HS những nội dung cần học ở nhà và chuẩn bị cho bài học sau.