Giáo án Ngữ văn Lớp 12 - Tiết 64+65, Đọc văn: Rừng xà nu (Nguyễn Trung Thành) - Nguyễn Thị Dạ Ngân

Ngày soạn: 3/1/2017 Ngày dạy:
Tiết 64-65. Đọc văn. RỪNG XÀ NU
Nguyễn Trung Thành
Mục tiêu bài học
Kiến thức
Nắm được tư tưởng mà tác giả gửi gắm qua những hình tượng của tác phẩm : sự lựa chọn con đường đi của dân tộc ta trong cuộc đấu tranh chống lại kẻ thù.
Thấy được vẻ đẹp sử thi và nét đặc sắc Tây Nguyên, ý nghiã và giá trị của tác phẩm trong hoàn cảnh chiến đấu chống Mỹ cứu nước lúc bấy giờ và trong thời đại ngày nay.
Kĩ năng
Vận dụng được kĩ năng phân tích tác phẩm văn chương tự sự.
Tư duy, thái độ
Tự hào về truyền thống đấu tranh kiên cường bất khuất của nhân dân ta, về vẻ đẹp kiêu dũng của thiên nhiên đất nước.
Phương tiện
GV: Sách giáo khoa, sách giáo viên, giáo án. HS: Sách giáo khoa, vở soạn, vở ghi.
Phương pháp
Quy nạp.
Thảo luận nhóm.
Thuyết giảng.
Chú ý hoạt động của học sinh.
Tiến trình dạy học
Ổn định lớp
Lớp
Tiết 64
Sĩ số
HS vắng
12A3
12A4
12A5
Kiểm tra bài cũ
Phân tích tình huống truyện trong Vợ nhặt.
Phân tích nhân vật người vợ nhặt, Tràng và bà cụ Tứ.
Giá trị nhân đạo của tác phẩm được thể hiện như thế nào?
Bài mới
Hoạt động 1. Hoạt động trải nghiệm
Nguyễn Trung Thành là nhà văn gắn bó với mảnh đất Tây Nguyên suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ. Tình yêu và sự hiểu biết sâu sắc về mảnh đất này là tiền đề cơ sở để nhà văn sáng tác được nhiều tác phẩm có giá trị về thiên nhiên và cuộc sống con người nơi đây, trong đó có truyện ngắn Rừng xà nu.
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
TIẾT 64
Hoạt động 2. Hoạt động hình thành
I .Tìm hiểu chung
kiến thức mới
1. Tác giả
? Gọi HS đọc tiểu dẫn và trả lời câu
- Nhà văn gắn bó mật thiết với chiến trường Tây Nguyên,
hỏi
có vốn hiểu biết về đất nước – con người Tây Nguyên rất
-Dựa vào tiểu dẫn hãy cho biết vài nét
phong phú.
về tiểu sử NTT mà em có ấn tượng
- Đặc điểm sáng tác :mang đậm tính sử thi -phản ánh
nhất ?
những nhân vật anh hùng tiêu biểu cho cộng đồng,
- Tác phẩm chính ?
những vấn đề lớn của cộng đồng
- Từ cuộc đời của nhà văn , em có
2. Tác phẩm
nhận xét gì về Nguyễn Trung Thành?
a. Xuất xứ:
- Hãy cho biết đặc điểm sáng tác văn
b. Tóm tắt :Tài liệu
chương của nhà văn Nguyễn Trung
c. Chủ đề : Tác phẩm đã tái hiện lại thời kì lịch sử đen
Thành ?
tối ở Tây Nguyên, nỗi đau của cá nhân và mất mát lớn
?Cho biết xuất xứ?
lao của buôn làng đã khiến Tnú và dân làng Xôman đồng
Hướng dẫn HS tóm tắt
khởi.
? Hãy nêu chủ đề?
II . Đọc – hiểu văn bản
1. Ý nghĩa nhan đề
- Hình ảnh rừng xà nu là linh hồn của tác phẩm, là cảm
hứng chủ đạo , là dụng ý nghệ thuật của tác giả.
?Hãy cho biết ý nghĩa của truyện
- Cây xà nu gắn bó mật thiết với cuộc sống tinh thần ,vật
ngắn qua nhan đề tác phẩm?
chất của làng Xôman.
- Rừng xà nu là bức tranh thiên nhiên hùng vĩ đầy sức
sống , luôn sinh sôi nảy nở , bất chấp sự hủy diệt của đạn
bom.
- Rừng xà nu là biểu tượng của người Tây Nguyên anh
hùng , bất khuất.
2. Hình tượng cây xà nu - Rừng xà nu
Hình tượng cây xà nu mở đầu và khép lại , xuyên suốt
toàn bộ tác phẩm vừa mang ý nghĩa hiện thực vừa mang
?Em hãy cho biết hình ảnh rừng xà nu
ý nghĩa tượng trưng.
được tác giả miêu tả ở vị trí nào trong
- Ý nghĩa tả thực : cây xà nu vươn cao, thẳng đứng, cành
tác phẩm?
lá sum suê, ở chỗ vết thương nhựa ứa ra...Nó phóng
?Hình tượng cây xà nu được tác giả
miêu tả gây ấn tượng khó quên cho
nhanh thơm mỡ màng .Rừng xà nu có mặt trong suốt câu
chuyện, trong đời sống hằng ngày của dân làng. ® cây xà
người đọc như thế nào?
nu tiêu biểu của rừng núi Tây Nguyên và gắn bó với dân
làng Xôman .
- Ý nghĩa tượng trưng: biêủ tượng cho con người và núi
rừng Tây Nguyên.
?Cây xà nu không chỉ hiện lên vẻ đẹp
+	Cả	rừng	xà	nu	không	có	cây	nào	không	bị
thương... ® cuộc sống bị tàn phá nặng nề đến đau thương
mà còn mà còn biểu tượng cho điều
gì? Hãy nêu một số chi tiết để chứng
của dân làng Xôman.Biểu hiện của đau thương
+ Cây xà nu ham ánh sáng... ® Tnú, Mai hướng tới cuộc
minh cho điều ấy ?
GV thuyết giảng
sống tự do.
+ “Đạn đại bác...đến hút tầm mắt” ® Sức chịu đựng của
GV cho HS đọc “ Trong rừng ít có
xà nu cũng là sự bất khuất kiên cường của dân làng
loại	cây	sinh	sôi...tiếp	lấy	ánh
Xôman.
nắng...”và nêu ý nghĩa .
+ “Rừng xà nu ưỡn tấm ngực lớn ra che chở cho làng” ® con người đang chiến đấu để bảo vệ quê hương.
?Em có suy nghĩ gì về cách miêu tả cây xà nu ứng chiếu với con người?
+ “Những đồi xà nu nối tiếp nhau chạy đến chân trời, cây con nối cây lớn” ® nhiều thế hệ Tây Nguyên nối tiếp
Trong đoạn văn trên tác giả còn nói lên điều gì ?
GV thuyết giảng và hỏi HS
? Từ những điều đã phân tích em hãy nêu ý khái quát mà nhà văn thể hiện qua cách miêu tả rừng xà nu?
Hết tiết 64, chuyển sang tiết 65
Lớp
Tiết 65
Sĩ số
HS vắng
12A3
12A4
12A5
?Nhân vật nào góp phần làm nên chủ đề của thiên truyện? Hãy cho biết những ấn tượng của mình về nhân vật Tnú : lai lịch và phẩm chất của Tnú (câu hỏi 2 SGK)
? Vì sao trong câu chuyện về cuộc đời Tnú , cụ Mết nhắc đi nhắc lại Tnú không cứu sông được vợ con và ghi
nhau đánh giặc
+ Cách miêu tả cây xà nu ứng chiếu với con người và ngược lại “Cụ Mết...,Tnú...,BéHeng...”
+ “Những cây mới mọc và nhọn hoắc như mũi lê” ® RXN được láy lại ở cuối truyện và phát triển như con người Xôman chịu nỗi đau thương quá lớn và sự quật khởi của họ.
* Tóm lại
-Cây xà nu là sáng tạo độc đáo của Nguyễn Trung Thành, biện pháp nghệ thuật nhân hóa gợi cho người đọc nghĩ đến vùng đất và con người Tây Nguyên yêu tự do , bất khuất.
Cây xà nu góp phần làm nổi bật chủ đề , ca ngợi con người và đất rừng Tây Nguyên trong cuộc chiến tranh chống kẻ thù xâm lược.
Hình tượng nhân vật Tnú
Lai lịch: Mồ côi cha mẹ, được dân làng Xôman nuôi dưỡng.
Phẩm chất
Dũng cảm, gan dạ ,mưu trí, bất khuất.
+Lúc nhỏ làm liên lạc thay anh Quyết: lựa chọn con đường khó mà đi, học chữ thua Mai thì đập đầu, bị giặc bắt thì nuốt thư, bị tù thì vượt ngục.
+ Khi lớn lên : là con chim đầu đàn của làng Xô-man
,hướng dẫn dân làng chuẩn bị chiến đấu ; bị giặc đốt mười ngón tay Tnú không thèm kêu than.
Giàu lòng yêu thương:
+Yêu quê hương: Ba năm đi lực lượng trở về làng nghe âm thanh tiếng chày, đến con nước lớn đầu làng..chân vấp, tim đập bồi hồi, xúc động nhớ từng kỉ niệm,ghi nhớ hình ảnh rừng xà nu.
+Yêu Đảng, sớm giác ngộ cách mạng: Lúc nhỏ vào rừng nuôi cán bộ,làm liên lạc; quyết học chữ thay anh Quyết làm cán bộ, lãnh đạo phong trào cách mạng của quê hương.
+ Yêu gia đình vợ con: xé tấm dồ làm địu cho con, sẵn sàng cứu vợ con.
Trung thành với cách mạng , ý thức tổ chức kỉ luật cao (dẫn chứng ).
Căm thù giặc sâu sắc: Khi giặc kéo về làng để tiêu diệt phong trào nổi dậy ở Xôman
+ Vào rừng nuôi cán bộ.
+ Giặc bắt Mai và con anh tra tấn dã man bằng gậy sắt và cả vợ con anh đều gục chết
+ Anh không cứu nổi vợ con... “ừ ,Tnú không cứu sống được mẹ con Mai...”
+ Anh bị giặc bắt , trói chặt bằng dây rừng và đốt tay
sâu vào tâm trí người nghe “Chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo”
Vì sao Tnú không cứu được vợ con?
Vì sao dân làng Xôman không cứu Tnú?
GV thuyết giảng về giọng văn mà tác giả dành cho nhân vật Tnú
-Tiếng thét của Tnú
-Tiếng hét của cụ Mết “chém , chém hết”
-Bàn tay bóp chết những tên chỉ huy ở đồn giặc...
?Chính sự tàn bạo kẻ thù đã nung nấu lòng căm thù trong Tnú và dân làng Xôman . Cho nên câu chuyện của Tnú nói lên chân lí nào của dân tộc ta trong thời đại bấy giờ. Vì sao cụ Mết muốn chân lí đó phải được nhớ được ghi?
?Các hình tượng nhân vật cụ Mết, Mai, Dít, Heng có vai trò gì trong việc khắc họa nhân vật chính và làm nổi bật tư tưởng của tác phẩm?
?Theo em hình ảnh cảnh rừng xà nu và hình tượng nhân vật Tnú gắn kết hữu cơ, khăng khít như thế nào?
?Hãy nêu những cảm nhận của mình về vẻ đẹp nghệ thuật của tác phẩm?
GV thuyết giảng thêm cho HS hiểu về Khuynh hướng sử thi của tác phẩm thể hiện qua đề tài, chủ đề , nhân vật , giọng điệu, xung đột...
GV hướng dẫn HS tổng kết ở phần ghi nhớ.
bằng nhựa xà nu.
=> Như vậy Tnú không cứu được vợ con, không bảo vệ được chính mình vì "Trong tay mày chỉ có hai bàn tay trắng" => nỗi đau rất lớn cả về thể xác lẫn tinh thần
-Chân lí “Chúng nó đã cầm súng , mình phải cầm giáo” cụ Mết muốn ghi tạc vào lòng các thế hệ con cháu. Bởi khi chúng ta cầm vũ khí đứng lên chống lại súng đạn của kẻ thù thì mọi thứ đều thay đổi:
+ Lửa xà nu sẽ tắt trên bàn tay Tnú, nó chỉ còn soi xác bọn giặc ngổn ngang, hoà cùng tiếng chiêng làm thành cảnh tượng hùng tráng của núi rừng trong đêm khởi nghĩa. Đôi bàn tay với những ngón tay chỉ còn hai đốt trở thành bàn tay hồi sinh. Kẻ ác phải đền tội. Mười ngón tay Tnú trở thành 10 ngọn đuốc soi đường cho dân làng Xô Man quật khởi.
+ Tnú được sống trong cảm giác tìm lại được những gì đã mất qua hình ảnh Dít, bé Heng, gợi nghĩ đến một triển vọng của tương lai.
Cụ Mết , Mai , Dít , Bé Heng có vai trò tiếp nối sự sống cho Tnú.
Mối quan hệ giữa hình tượng rừng xà nu và Tnú
Hai hình tượng gắn bó khăng khít với nhau, bổ sung cho nhau để cùng hoàn chỉnh.
Rừng xà nu trải mãi tới chân trời trong màu xanh bất diệt khi con người thấm thía bài học "Chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo" rút ra từ cuộc đời Tnú.
Con người như Tnú cầm vũ khí đứng lên thì mục đích sau cùng là để giữ lại sự sống như cánh rừng mãi mãi sinh sôi, sự sống của Tổ quốc, của nhân dân.
* Tóm lại: Tnú là nhân vật trung tâm được xây dựng bằng bút pháp giàu chất sử thi. Tnú tiêu biểu cho số phận và con đường đấu tranh của dân tộc Tây Nguyên. Là một trong những hình tượng thành công của NTT và văn học chống Mỹ cứu nước .
Giá trị nghệ thuật
Rừng xà nu là tiếng nói của lịch sử và thời đại, gắn liền với sự vận động, những biến cố có ý nghĩa trọng đại đới với toàn dân. Những bức tranh thiên nhiên hay hình tượng con người là sự kết tinh những lí tưởng cao quí nhất của cả cộng đồng.
Tác phẩm mang một hình thức sử thi hoành tráng. Hoành tráng trong hình ảnh, dáng vóc vạm vỡ, cao cả của núi rừng, của con người. Hoành tráng trong âm hưởng, với lời văn đẽo gọt, giàu sức tạo hình, giàu nhạc điệu, khi vang động, khi tha thiết hoặc trang nghiêm.
Ghi nhớ : (SGK).
Hoạt động 5. Hoạt động bổ sung
Củng cố
- Hình tượng cây xà nu.
- Chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa anh hùng trong truyện ngắn.
Dặn dò
- Đọc lại đoạn trích , nắm nội dung chính.
- Chuẩn bị bài: Bắt sấu rừng U Minh Hạ (Sơn Nam).