Giáo án Ngữ văn Lớp 9 (Công văn 5512) - Tiết 109+110, Văn bản: Mùa xuân nho nhỏ

Bài 23	Tiết : MÙA XUÂN NHO NHỎ- Thanh Hải
MỤC TIÊU BÀI HỌC 1. Kiến thức:
Vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên và mùa xuân đất nước.
Lẽ sống cao đẹp của một con người chân chính.
Phẩm chất:
-Yêu thiên nhiên, đất nước, tự ý thức góp một phần công sức nhỏ bé của bản thân bằng những việc làm thiết thực để cống hiến cho quê hương, đất nước.
Năng lực:
Năng lực chung: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự quản bản thân
Năng lực chuyên biệt:
+Đọc hiểu một văn bản thơ trữ tình hiện đại: thể loại, hình ảnh thơ đặc sắc, giá trị nội dung và nghệ thuật
+Đọc mở rộng văn bản trữ tình hiện đại
+ Viết: Trình bày những suy nghĩ cảm nhận về một hình ảnh thơ, một khổ thơ, một văn bản thơ.
CHUẨN BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU:
Chuẩn bị của giáo viên:
Kế hoạch bài học
Học liệu: Đồ dùng dạy học, phiếu học tập, bài tập ra kỳ trước (nếu có)
Chuẩn bị của học sinh:
Nội dung kiến thức học sinh chuẩn bị trước ở nhà.
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Nội dung (ghi bảng)
A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
a. Mục tiêu:
- Tạo tâm thế hứng thú cho HS.
Mùa xuân chín - Hàn Mặc Tử, Mùa xuân xanh- Nguyễn
- Kích thích HS tìm hiểu về mùa xuân, cảm xúc của người nghệ sĩ về mùa xuân.
HĐ cá nhân, HĐ cả lớp.
Nội dung: HS quan sát SGK để tìm hiểu nội dung kiến thức theo yêu cầu của GV
Sản phẩm
- HS trả lời miệng
d) Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
- Em hãy kể tên những tác phẩm văn học viết về đề tài mùa xuân? Em thích nhất bài thơ nào? Vì sao em thích?
- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
Học sinh tìm hiểu, trả lời:
Giáo viên: Quan sát hướng dẫn
Dự kiến sản phẩm:
Bước 3: Báo cáo, thảo luận: Mùa xuân chín- Hàn Mặc Tử, Mùa xuân xanh - Nguyễn Bính Mùa xuân nho nhỏ.
Em thích nhất là bài Mùa xuân nho nhỏ vì bài thơ có âm điệu trong sáng, ngọt ngào, có nhiều h?nh ảnh thơ đẹp....
Bước 4: Kết luận, nhận định:
Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá
Giáo viên nhận xét, đánh giá:
Mùa xuân luôn là nguồn cảm hứng, đề tài bất tận của thi ca. Dưới con mắt của các thi sĩ, mùa xuân hiện lên với những màu sắc, dáng vẻ khác nhau. Bức tranh mùa xuân trong bài thơ Mùa xuân nho
BínhMùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải...
Mùa xuân luôn là đề tài bất tận của thi ca. Dưới con mắt của các thi sĩ, mùa xuân hiện lên có màu sắc có âm thanh sống động. Em thích nhất bài thơ MXNN bởi nó cho thấy vẻ đẹp mùa xuân cùng cảm xúc cuả con người 
Giới thiệụ:
Tác giả:
Tên thật: Phạm Bá Ngoãn (1930- 1980).
Quê: Thừa Thiên- Huế.
Tham gia cả hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ
Tác phẩm chính: Những
đồng chí trung kiên
2. Văn bản
a. Hoàn cảnh ra đời, xuất xứ:
- Viết tháng 11/1980, khi tác giả đang nằm trên giường bệnh, không lâu sau nhà thơ qua đời
b. Đọc – chú thích – Bố cục
* Đọc
nhỏ của Thanh Hải được hiện lên như thế nào, cảm xúc của thi sĩ ra sao bài học hôm nay sẽ giúp các em trả lời được câu hỏi ấy ...
HOẠT	ĐỘNG	HÌNH	THÀNH	KIẾN THỨC MỚI
Hoạt động 1: Giới thiệu chung
Mục tiêu: HS nắm được những nét chính về tác giả và văn bản.
.
Nội dung: HS đọcSGK để tìm hiểu nội dung kiến thức theo yêu cầu của GV.
Sản phẩm: Phiếu học tập của cá nhân
Phương án kiểm tra, đánh giá
Học sinh đánh giá lẫn nhau.
Giáo viên đánh giá.
d) Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
GV giới thiệu, yêu cầu HS trả lời câu hỏi:
? Giới thiệu vài nét về nhà thơ Thanh Hải và bài thơ Mùa xuân nho nhỏ mà các em đã chuẩn bị?
- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
Học sinh lên trình bày
Giáo viên quan sát, lắng nghe
Bước 3: Báo cáo, thảo luận: HS lên trình bày
Bước 4: Kết luận, nhận định:
Học sinh khác nhận xét, bổ sung, đánh giá
Giáo viên nhận xét, đánh giá
->Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng
*Chú thích
Tìm hiểu văn bản
Cảm	xúc	trước	mùa xuân thiên nhiên, đất trời
Hình ảnh:
+ Mọc giữa dòng sông xanh
+ Một bông hoa tím biếc
+ Con chim chiền chiện
=> Bức tranh xuân tươi đẹp có sự hài hòa về mầu sắc, rộn rã âm thanh, -khỏe khoắn căng tràn sức sống
NT: Ẩn dụ: Giọt long lanh-
> âm thanh tiếng chim chiền chiện ngưng đọng lại long lanh trong ánh sáng mùa xuân
+ Kế hợp với 2 động từ đưa, hứng
-> Tâm trạng say sưa ngây ngất, nâng niu trân trọng vẻ đẹp của mùa xuân xứ Huế.
Cảm xúc trước mùa xuân của đất nước, Cách mạng
Hình ảnh:
+ Người cầm súng
+Người ra đồng
+ Lộc
GV hướng dẫn đọc: Thể thơ 5 chữ, không ngắt nhịp trong câu, giọng vui tươi, trìu mến; đoạn giữa nhanh; đoạn cuối suy tư, trầm lắng.
GV đọc mẫu đoạn 1, gọi HS đọc tiếp các phần còn lại.
? Nêu mạch cảm xúc của bài thơ? Từ đó chia bố cục của bài ?
* GV gợi ý thêm: Từ cảm xúc về mùa xuân thiên nhiên, đất trời	cảm xúc về mùa xuân đất nước Ước nguyện trước mùa xuân.
HĐ 2. Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản. ND 1:
Mục tiêu: Học sinh cảm nhận được bức tranh mùa xuân có màu sắc, đường nétvà tâm trạng của tác giả.
Nội dung: HS quan sát SGK để tìm hiểu nội dung kiến thức theo yêu cầu của GV.
Sản phẩm: Phiếu hoạt động của nhóm
d) Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ: (HĐ nhóm) GV giới thiệu, yêu cầu HS trả lời câu hỏi:
Hình ảnh mùa xuân thiên nhiên được gợi tả qua hình ảnh nghệ thuật nào? Em cảm nhận được gì về bức tranh mùa xuân?
Xác định biện pháp nghệ thuật độc đáo trong hai câu thơ cuối đoạn thơ và nêu tác dụng của biện pháp nghệ thuật ấy?
- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
-> Hình ảnh đa nghĩa (vừa thực lại vừa có ý nghĩa tượng trưng cho hai nhiệm vụ quan trọng của đất nước: chiến đấu bảo vệ và lao động xây dựng đất nước). 
Điệp ngữ: Tất cả như
-Từ láy hối hả, xôn xao; nhịp thơ rộn rã-> Khí thể tưng bừng, nhộn nhịp của đất nước vào xuân.
Nhân hóa: Đất nước ...vất vả, gian lao
So sánh: Đất nước như vì sao
=> Hình ảnh đất nước hiện lên thật gần gũi, bình dị, trường tồn... đồng thời thể hiện niềm tự hào về đất nước, niềm tin vào tương lai của đất nước.
Tình cảm tự hào, mến yêu cuộc sống.
Tâm niệm của nhà thơ
Ước: Ta làm con chim hót Ta làm một cành hoa Ta nhập vào hòa ca/
Một nốt trầm xao xuyến
Học sinh: Đọc yêu cầu, hoạt động cá nhân, nhóm theo bàn -> thảo luận
Giáo viên: Quan sát trợ giúp HS
Bước 3: Báo cáo, thảo luận:
HS lên bảng trình bày kết quả thảo luận của nhóm. (Trình trên bảng phụ)
Bước 4: Kết luận, nhận định:
HS nhóm khác phản biện, nhận xét, bổ sung
- Giáo viên nhận xét, đánh giá kết quả thảo luận của các nhóm
->Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng
Gv bình: Chỉ với 6 câu thơ, với vài nét phác vẽ đơn sơ mà đặc sắc, bằng những hình ảnh nho nhỏ, thân quen, bình dị, nhà thơ đã gợi lên một lên một bức tranh xuân tươi tắn, thơ mộng, mang đậm phong vị xứ Huế - quê hương của tác giả. Đặc biệt là âm thanh của tiếng chim chiền chiện – sứ giả của mùa xuân vang ngân lên từng tiếng một, thật trong, thật tr?n làm xao xuyến hồn thi nhân để rồi nhà thơ đón nhận với tất cả sự đắm say, trân trọngbằng cả tâm hồn qua hành động “hứng”...
ND2:
Mục tiêu: Cảm nhận được cảm xúc trước mùa xuân đất nước, mùa xuân cách mạng.
Nội dung: HS quan sát SGK để tìm hiểu nội dung kiến thức theo yêu cầu của GV.
Sản phẩm: Phiếu hoạt động của cặp đôi
Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
=> Ước nguyện chân thành, muốn được cống hiến phần nhỏ bé nhưng có ích cho cuộc đời, muốn được hoà nhập vào cuộc sống của đất nước.
NT:
Điệp ngữ Ta làm, Dù là
Ẩn dụ: mùa xuân nho nhỏ Hoán dụ “tuổi hai mươi”, “khi tóc bạc”
● => Ước nguyên cống hiến, hòa nhập của nhà thơ: Muốn được cống hiến phần nhỏ bé, tốt đẹp, hữu ích cho cuộc đời cho đất nước. Nguyện ước của nhà thơ thật đáng trân trọng bởi diễn ra bền bỉ, cống hiến trọn đời
●
-> Điều tâm niệm thật chân thành, tha thiết, bình dị rất đáng trân trọng, ngợi ca.
Lời ngợi ca quê hương,
đất nước
GV giới thiệu, yêu cầu HS trả lời câu hỏi:
* Chuyển giao nhiệm vụ: HĐ cặp đôi
Hình ảnh mùa xuân đất nước được gợi lên qua hình ảnh thơ nào? Em có nhận xét gì về hình ảnh ấy?
Xác định biện pháp nghệ thuật độc đáo trong đoạn thơ và nêu tác dụng của biện pháp nghệ thuật ấy?
Qua những hình ảnh, nghệ thuật đó em cảm cảm nhận được gì về tâm trạng cảm xúc của nhà thơ?
- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
Học sinh: Đọc yêu cầu, hoạt động cá nhân, hoạt
động cặp đôi
Giáo viên: Quan sát trợ giúp HS
Bước 3: Báo cáo, thảo luận:
HS lên bảng trình bày kết quả thảo luận của nhóm. (Trình trên bảng phụ)
Bước 4: Kết luận, nhận định: HS nhóm khác phản biện, nhận xét, bổ sung
- Giáo viên nhận xét, đánh giá kết quả thảo luận của các nhóm
->Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng
ND3:
Mục tiêu: Cảm nhân được khát vọng đẹp đẽ của nhà thơ muốn dâng hiến cho cuộc đời.
Nội dung: HS quan sát SGK để tìm hiểu nội dung kiến thức theo yêu cầu của GV.
Sản phẩm : Phiếu hoạt động của nhóm theo tổ
d) Tổ chức thực hiện:
Âm hưởng của khúc dân ca xứ Huế: Làn điệu Nam ai, Nam bình ngọt ngào sâu lắng Điệp khúc như lời hát.
=> Lòng tự hào, thiết tha yêu quê hương, đất nước.
Đặt trong hoàn cảnh ra đời khi nhà thơ đang nằm trên giường bệnh và không lâu sau thì qua đời -> Lí tưởng sống cao đẹp của nhà thơ của một con người trọn đời đi theo cách mạng trọn đời cống hiến...
Tổng kết
a Nghệ thuật :
Thể thơ năm chữ, làn điệu dân ca miền Trung, âm hưởng nhẹ nhàng tha thiết.
Hình ảnh thơ tự nhiên, giản dị.
Cấu tứ bài thơ chặt chẽ.
Giọng điệu bài thơ thể hiện tâm trạng, cảm xúc của tác giả.
b.Nội dung
Bài thơ thể hiện tâm niệm chân thành, tha thiết mà hết sức khiêm tốn của nhà thơ
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
GV giới thiệu, yêu cầu HS trả lời câu hỏi:
Trước vẻ đẹp của mùa xuân đất nước mùa xuân cách mạng nhà thơ đã bộc lộ nguyện ước gì?
Chỉ ra nghệ thuật độc đáo mà nhà thơ sử dụng trong đoạn thơ? Nêu tác dụng?
? Nêu nhận xét của em về điều tâm niệm của nhà thơ?
GV phát phiếu HT cho HS
- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
Học sinh: Đọc yêu cầu, hoạt động cá nhân, nhóm theo tổ -> thảo luận
Giáo viên: Quan sát trợ giúp HS
Bước 3: Báo cáo, thảo luận:
HS lên bảng trình bày kết quả thảo luận của nhóm mình.
(Trình trên bảng phụ)
Bước 4: Kết luận, nhận định:
HS nhóm khác phản biện, nhận xét, bổ sung
- Giáo viên nhận xét, đánh giá kết quả thảo luận của các nhóm
->Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng
GV bình
ND4
Mục tiêu: Cảm nhân được khát vọng đẹp đẽ của nhà thơ muốn cất cao tiếng hát ngơi ca quê hương.
Nội dung: HS quan sát SGK để tìm hiểu nội dung kiến thức theo yêu cầu của GV.
Sản phẩm: HS trình bày miệng
muốn cống hiến trọn đời cho
đất nước.
Bài thơ là lời kêu gọi, thúc giục mọi thế hệ hãy sống đẹp, có ích cho cuộc đời, cho đất nước.
+Tên bài thơ là một sáng tạo độc đáo, một phát hiện mới mẻ của nhà thơ.
+ Hình ảnh mùa xuân nho nhỏ là biếu tương cho những gì tinh túy nhất, đẹp đẽ nhất của sự sống và của cuộc đời mỗi con người.
+ Thể hiện nguyện ước của nhà thơ muốn làm một mùa xuân, nghĩa là sống đẹp, sống với tất cả sức sống tươi trẻ của mình nhưng rất khiêm nhường là một mùa xuân nhỏ góp vào mùa xuân lớn của đất nước của cuộc đời.
+ Thể hiện quan điểm về sự thống nhất giữa cái riêng và cái chung, giữa cá nhân và cộng đồng.
d) Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
GV giới thiệu, yêu cầu HS trả lời câu hỏi:
? Nhận xét về âm hưởng của đoạn thơ? Tình cảm mà tác giả gửi gắm ở đây là gì?
? Đặt bài thơ trong hoàn cảnh ra đời, em có suy nghĩ gì về lí tưởng sống của tác giả?
- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
Học sinh: nghe, hoạt động cá nhân suy nghĩ để
trả lời-
Giáo viên: Quan sát trợ giúp HS
Bước 3: Báo cáo, thảo luận:
HS lên trình bày suy nghĩ của m?nh.
Bước 4: Kết luận, nhận định:
HS khác nhận xét, bổ sung
- Giáo viên nhận xét, đánh giá kết
->Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng
NV5:
a. Mục tiêu: Giúp học sinh khái quát được những nét đặc sắc về nghệ thuật và nội dung của văn bản. b.Nội dung: HS thực hiện yêu cầu của GV
c. Sản phẩm: câu trả lời của HS
d) Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
GV giới thiệu, yêu cầu HS trả lời câu hỏi:
Nêu nội dung và nghệ thuật của bài thơ?
- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
+ Đọc yêu cầu.
+ HS làm việc cá nhân.
GV nhận xét câu trả lời của HS.
GVchốt trên bảng phụ bằng bản đồ tư duy
HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP (5 PHÚT)
Mục tiêu: Vận dụng hiểu biết về văn bản để
làm bài
Nội dung: Cho HS hoàn thành các bài tập bài tập và trả lời câu hỏi GV
Sản phẩm: Câu trả lời của HS
d) Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
? Giải thích nhan đề Mùa xuân nho nhỏ
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
- Học sinh: thực hiện cá nhân
- Giáo viên: theo dõi, hướng dẫn
- Dự kiến sản phẩm
Bước 3: Báo cáo, thảo luận: HS trình bày
Bước 4: Kết luận, nhận định:
Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá
Giáo viên nhận xét, đánh giá
->Giáo viên chốt kiến thức
HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG
1. Mục đích: HS biết vận dụng kiến thức đã học áp dụng vào cuộc sống thực tiễn.
Nội dung : HS sử dụng SGK và vận dụng kiến thức đã học để trả lời câu hỏi.
Sản phẩm : Câu trả lời của HS
Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
GV giới thiệu, yêu cầu HS trả lời câu hỏi:? Sau khi học xong văn bản này em có suy nghĩ gì về lẽ sống của tuổi trẻ hiện nay?
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ
+ Đọc yêu cầu.
Bước 3: Báo cáo, thảo luận:
+ Suy nghĩ trả lời.
+ 2 HS trả lời.
Bước 4: Kết luận, nhận định:
GV nhận xét câu trả lời của HS.
GV khái quát ( có thể chiếu clip, tranh ảnh thể hiện lẽ sống của con người VN, của tuổi trẻ VN hiện nay) -> nhắc nhở HS lí tưởng sống của bản thân
* HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Học bài cũ, trả lời câu hỏi SGK.
Hoàn thành câu hỏi phần vận dụng.
Chuẩn bị bài mới