Giáo án Ngữ văn Lớp 9 (Công văn 5512) - Tiết 111+112, Văn bản: Viếng lăng Bác

Bài 23- Tiết - VIẾNG LĂNG BÁC
Viễn Phương
MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:
1/Kiến thức:
- Những tình cảm thiêng liêng của tác giả, của một ngừoi con từ miền Nam ra viếng lăng Bác. Những đặc sắc về hình ảnh, tứ thơ, giọng điệu của bài thơ
2. Phẩm chất
-Biết ơn công lao của Chủ tịch Hồ Chí Minh, học tập theo gương Bác
-Trân trọng những tình cảm nhân văn cao đẹp của con người.
3/ Năng lực:
Năng lực chung: năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự quản bản thân
Năng lực chuyên biệt:
+ Đọc hiểu một văn bản thơ trữ tình: nhận biết đặc điểm về thể thơ, mach cảm xúc Có khả năng trình bày những suy nghĩ, cảm nhận về một hình ảnh thơ, khổ thơ, tác phẩm thơ.
+ Đọc mở rộng một văn bản trữ tình cùng đề tài.
+ Viết: cảm thụ và nhận ra những nét giống và khác trong việc khai thác hình ảnh thơ.
CHUẨN BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU:
Chuẩn bị của giáo viên:
Kế hoạch bài học
Học liệu: Đồ dùng dạy học, phiếu học tập, bài tập ra kỳ trước (nếu có)
Chuẩn bị của học sinh:
Nội dung kiến thức học sinh chuẩn bị trước ở nhà về tác giả, văn bản
TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH
SẢN PHẨM DỰ KIẾN
A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
a. Mục tiêu: :
Tạo tâm thế hứng thú cho HS.
Kích thích HS tìm hiểu Bác, về tình cảm của nhà thơ của mọi người Vn đối với Bác
HĐ cá nhân, HĐ cả lớp.
b. Nội dung: HS quan sát SGK để tìm hiểu nội dung kiến thức theo yêu cầu của GV.
c. Sản phẩm:
- HS trả lời miệng
d) Tổ chức thực hiện:
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
GV giới thiệu, yêu cầu HS trả lời câu hỏi:
GV cho HS nghe bài hát "Viếng lăng Bác"
? Bài hát này của ai, viết về ai? Em biết gì về bài hát này?
? Qua bài hát em có cảm nhận được gì về tình cảm người nhà thơ?
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
Học sinh tìm, hiểu trả lời:
Giáo viên: Quan sát hướng dẫn
Bước 3: Báo cáo, thảo luận:
HS trình bày theo ý kiến của cá nhân
Bước 4: Kết luận, nhận định:
Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá
Giáo viên nhận xét, đánh giá:.
Bác Hồ vị lãnh tụ muôn vàn kính yêu của dân tộc VN luôn là nguồn cảm hứng, đề tài bất tận của thi ca. Mặc dù Người không còn nữa nhưng hình ảnh của Bác vẫn còn sống mãi trong trái tim của người dân đất
Việt. Cho đến bây giờ người yêu nhạc vẫn nhớ mãi đến
+ Bài hát của Hoàng Hiệp viết về Bác Hồ về tình cảm của nhân dân ta với lãnh tụ.
+ Bài hát được phổ nhạc từ bài thơ Viếng lăng Bác của Viễn Phương.
+ Bài hát đã thể hiện được tình cảm yêu mến tự hào, lòng biết ơn sâu sắc của nhà thơ đối với Bác...
Giới thiệụ:
Tác giả:
Tên thật là Phan Thanh Viễn (1928 - 2005)
Quê An Giang.
Là một trong những cây bút có mặt sớm nhất của lực lượng văn nghệ giải phóng ở miền Nam thời kỳ chống Mĩ cứu nước.
Ngôn ngữ thơ dung dị, cảm xúc sâu lắng thiết tha, đậm đà màu sắc Nam Bộ.
Tác phẩm chính: “Mắt sáng học trò”, ”Nhớ lời
một bài hát dạt dào xúc động, càng nghe càng thấm thía, càng thương nhớ Bác Hồ khôn nguôi. Đó là bài hát "Viếng lăng Bác" của nhạc sĩ Hoàng Hiệp, phổ thơ của Viễn Phương. Bài hát đã diễn tả được tình cảm của đồng bào miền Nam ra Bắc viếng lăng Bác thông qua xúc cảm của nhà thơ VP. Tình cảm được thể hiện như thế nào cô trò mình sẽ cùng đi tìm hiểu qua bài học hôm nay
HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
Hoạt động 1: Giới thiệu chung
Mục tiêu: HS nắm được những nét chính về tác giả và văn bản.
Nội dung: HS đọcSGK để tìm hiểu nội dung kiến thức theo yêu cầu của GV.
Sản phẩm: Phiếu học tập của cá nhân
Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
? Giới thiệu vài nét về nhà thơ Viễn Phương mà các em
đã chuẩn bị?
? Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh nào?
- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
Học sinh lên trình bày
Giáo viên quan sát, lắng nghe
? Nêu mạch cảm xúc của bài thơ? Bài thơ có bố cục mấy phần? Nêu nội dung của từng phần
Bước 3: Báo cáo, thảo luận: HS lên trình bày Học sinh khác nhận xét, bổ sung, đánh giá
Bước 4: Kết luận, nhận định:
- Giáo viên nhận xét, đánh giá
di chúc”, “Như mây mùa xuân”,
Văn bản
Xuất xứ, thể loại:
Viết 4/1976. Cuộc kháng chiến chống Mĩ mới thắng lợi. Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh vừa khánh thành.
In trong tập “Như mây mùa xuân”
Thể thơ : 8 chữ.
Đọc – chú thích – Bố cục
Đọc
*Chú thích
Bố cục: 4 phần
Cảm xúc trước không gian, cảnh vật bên ngoài lăng (K1).
Cảm xúc trước cảnh đoàn người vào lăng(K2).
Cảm xúc khi vào trong lăng(K3).
Cảm xúc trước khi ra về(K4).
Đọc- hiểu văn bản
->Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng
GV hướng dẫn HS đọc: Giọng trang nghiêm, tha thiết, chậm, sâu lắng.
GV đọc mẫu khổ thơ đầu, gọi HS đọc tiếp đến hết.
Gọi một HS đọc lại toàn bài thơ.
HĐ 2. Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản.
a. Mục tiêu: HS nắm được tâm trạng xúc động của nhà thơ khi đứng trước cảnh vật bên ngoài lăng Bác.
Nội dung: HS đọcSGK để tìm hiểu nội dung kiến thức theo yêu cầu của GV.
Sản phẩm: Phiếu hoạt động của nhóm
Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
GV giới thiệu, yêu cầu HS trả lời câu hỏi:
Tìm từ ngữ xưng hô trong đoạn thơ trên? Cách xưng hô ấy đem lại hiệu quả gì?
Ra thăm lăng Bác vào thời điểm nào, hình ảnh nào gây ấn tượng nhất với nhà thơ? Hình ảnh ấy có ý nghĩa như thế nào?
- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
Học sinh: Đọc yêu cầu, hoạt động cá nhân, nhóm theo bàn -> thảo luận
Giáo viên: Quan sát trợ giúp HS
Bước 3: Báo cáo, thảo luận:
HS lên bảng trình bày kết quả thảo luận của nhóm. (Trình trên bảng phụ), hoặc trên máy chiếu
Bước 4: Kết luận, nhận định:
HS nhóm khác phản biện, nhận xét, bổ sung
Khổ thơ 1
Xưng hô con-Bác-
> gần gũi, thân thương, kính trọng như tình cảm của người con đối với người Cha.
Câu thơ vừa là lời thông báo vừa như một lời chào.
=> Tâm trạng xúc động của người con từ chiến trường miền Nam lần đầu tiên được ra thăm, viếng Bác.
Câu cảm, từ láy, hình ảnh vừa có ý nghĩa thực vừa có ý nghĩa tượng trưng.
=> Hình ảnh gần gũi, thân thuộc của lăng Bác
-> Hình ảnh biểu trưng cho sức sống bền bỉ, kiên cường bất khuất hiên ngang của dân tộc Việt Nam.
Khổ thơ 2
Hình ảnh thực và ẩn dụ sóng đôi nhau: mặt trời trên lăng – mặt trời trong
- Giáo viên nhận xét, đánh giá kết quả thảo luận của các nhóm
->Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng
a. Mục tiêu: Cảm nhận được cảm xúc của nhà thơ khi hòa cùng dòng người vào lăng viếng Bác.
Nội dung: HS quan sát SGK để tìm hiểu nội dung kiến thức theo yêu cầu của GV.
Sản phẩm: Phiếu hoạt động của nhóm
Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
GV giới thiệu, yêu cầu HS trả lời câu hỏi:
Chỉ ra nghệ thuật độc đáo được sử dụng trong khổ thơ 2? Phân tích hiệu quả của những biện pháp nghệ thuật đó trong việc thể hiện nội dung của đoạn thơ?
Qua đó, em cảm cảm nhận được gì về tâm trạng cảm xúc của nhà thơ?
- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
Học sinh: Đọc yêu cầu, hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm theo kĩ thuật khăn phủ bàn
Giáo viên: Phát phiếu học tập cho HS, Quan sát trợ giúp HS
Bước 3: Báo cáo, thảo luận: HS lên bảng trình bày kết quả thảo luận của nhóm.
(Trình trên bảng phụ)
Bước 4: Kết luận, nhận định: HS nhóm khác phản biện, nhận xét, bổ sung
- Giáo viên nhận xét, đánh giá kết quả thảo luận của các nhóm
->Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng
lăng; dòng người...- tràng hoa..
-> sự lớn lao vĩ đại của Bác, sự tôn kính lòng thành kính, biết ơn vô hạn của nhân dân đối với Bác
Điệp ngữ: ngày ngày -> Sự lặp đi lặp lại của thời gian, của tình người làm nổi bật lòng thành kính, biết ơn của nhân dân ta...
=> Tâm trạng của nhà thơ xúc động trào dâng của nhà thơ và của nhân dân đối với Bác
Khổ thơ 3
Hai câu đầu:
+ Không khí trang nghiêm thanh tĩnh ở trong lăng
+ Ẩn dụ vầng trăng..., -> gợi tâm hồn cao đẹp, sáng trong của Bác và những vần thơ tràn ngập ánh trăng của Người.
Hai câu cuối: Hình ảnh ẩn dụ, từ ngữ gợi cảm.
Khổ thơ 3
Mục tiêu: Cảm nhân cảm xúc của nhà thơ khi vào trong lăng viếng Bác.
Nội dung: HS quan sát SGK để tìm hiểu nội dung kiến thức theo yêu cầu của GV.
Sản phẩm: Câu trả lời của HS
Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
GV giới thiệu, yêu cầu HS trả lời câu hỏi:
a, Hai câu thơ đầu K3 gợi cho em những liên tưởng nào? Những liên tưởng ấy được khơi gợi từ hình thức nghệ thuật nào?
Chỉ ra nghệ thuật độc đáo mà nhà thơ sử dụng trong 2 câu thơ cuối? Nêu tác dụng?
* Thực hiện nhiệm vụ
Học sinh: phân tích câu hỏi và dự kiến trả lời 
Giáo viên: Quan sát trợ giúp HS
Bước 3: Báo cáo, thảo luận:
HS trình bày ý kiến của bản thân, HS khác nhận xét
đánh giá, bổ sung
Bước 4: Kết luận, nhận định:
- Giáo viên nhận xét, đánh câu trả lờicủa HS
->Giáo viên chốt kiến thức trên bảng phụ; HS ghi vở GV bình: Vào lăng viếng Bác đứng trước di hài của Bác lí trí của nhà thơ vẫn tự nhủ rằng Bác chưa mất Bác chỉ đi ngủ thôi nhưng từ trong sâu thẳm trái tim của nhà thơ vẫn trào lên cảm xúc đau đớn xót xa đến thắt lòng vì sự thật Bác đã đi rồi. Nhói đau vốn được cảm nhận bằng xúc giác nhưng nhà thơ lại cảm nhận cảm giác đó
=> Khẳng định sự trường tồn của Bác đối với non sông, đất nước và nỗi đau xót, sự mất mát lớn lao của cả dân tộc của nhân dân về sự ra đi của Người.
Khổ thơ cuối
- Điệp ngữ Muốn làm -
> ước nguyện tha thiết chân thành của nhà thơ: muốn hoá thân vào những vật xung quanh lăng Bác để được ở gần Bác, tô điểm cho hương sắc vườn Bác để dâng lên cuộc đười đẹp như những mùa xuân của Người.
Ẩn dụ cây tre trung hiếu -> tấm lòng thủy chung son sắt của nhà thơ với Bác với con đường, với mục tiêu lí tưởng mà Bác đ? chọn
Đó là tình cảm, tấm lòng của nhân dân Việt Nam đối với vị lãnh tụ kính yêu.
bằng thính giác – một sự chuyển đổi thật tinh tế của VP. Phải là người có tình cảm sâu sắc với Bác nhà thơ mới cảm nhận được cảm xúc ấy.
Khổ 4.
1. Mục đích: Cảm nhân được ước nguyện đẹp đẽ, tấm lòng thủy chung son sắt của nhà thơ với Bác.....
Nội dung: HS quan sát SGK để tìm hiểu nội dung kiến thức theo yêu cầu của GV.
Sản phẩm: HS trình bày miệng
Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
GV giới thiệu, yêu cầu HS trả lời câu hỏi:
? Chỉ ra nghệ thuật đặc sắc trong khổ thơ cuối của bài thơ? Những nghệ thuật đó có tác dụng trong việc thể hiện tình cảm của tác giả?
? Mở đầu bài thơ là hình ảnh hàng tre kết thúc bài thơ là cây tre, việc lặp lại cấu trúc ấy có tác dụng thế nào?
- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
Học sinh: nghe, hoạt động cá nhân suy nghĩ để trả lời-
Giáo viên: Quan sát trợ giúp HS
Bước 3: Báo cáo, thảo luận: Đại diện nhóm lên báo cáo kết quả
HS nhóm khác nhận xét, bổ sung.
Bước 4: Kết luận, nhận định:
Giáo viên nhận xét, đánh giá kết
->Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng
HĐ 3: Tổng kết:
- Kết cấu đầu cuối tương ứng đã nhấn mạnh hình ảnh gây ấn tượng với nhà thơ khi ra thăm lăng Bác, làm cho bài thơ có sự cân đối hài hòa và cũng làm cho dòng cảm xúc của nhà thơ càng trọn vẹn hơn.
Tổng kết
Nghệ thuật.
Bài thơ có giọng điệu thiết tha, trầm lắng, trang trọng, thành kính phù hợp với không khí cảm xúc nhà thơ.
Sử dụng cách xưng hô thân mật gần gũi, hình ảnh ẩn dụ có giá trị biểu đạt tình cảm sâu sắc.
Nội dung.
Bài thơ Viếng lăng Bác thể hiện lòng thành kính và niềm xúc động sâu sắc của nhà thơ và của mọi người đối với
Mục tiêu: Giúp học sinh khái quát được những nét
đặc sắc về nghệ thuật và nội dung của văn bản.
Nội dung: HS thực hiện yêu cầu của GV
Sản phẩm: Từ bài HS vận dụng kiến thức để trả lời câu hỏi GV đưa ra.
Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
GV giới thiệu, yêu cầu HS trả lời câu hỏi:
? Nêu khái quát những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của văn bản
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
+ Đọc phân tích câu hỏi yêu cầu.
Bước 3: Báo cáo, thảo luận:
+ HS làm việc cá nhân .
+ GV gọi một số HS trả lời, HS khác nhận xét, bổ sung.
Bước 4: Kết luận, nhận định:
GV nhận xét câu trả lời của HS.
GVchốt trên bảng phụ:
HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
Mục tiêu: Vận dụng hiểu biết về văn bản để làm bài
Nội dung: HS quan sát SGK để tìm hiểu nội dung kiến thức theo yêu cầu của GV.
Sản phẩm: Câu trả lời của HS
d) Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
GV giới thiệu, yêu cầu HS trả lời câu hỏi:
* Trao đổi cặp đôi
Bác khi vào lăng viếng Bác.
3. Ghi nhớ: SGK
III. Luyện tập
? Nêu cảm nghĩ của em sau khi học xong văn bản?
? Em thích nhất câu thơ, hình ảnh thơ nào? Vì sao?
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
- Học sinh: thực hiện cá nhân, trao đổi với bạn
- Giáo viên: theo dõi, hướng dẫn
Bước 3: Báo cáo, thảo luận: HS trình bày
HS tự do trình bảy theo cảm nhận của cá nhân GV khuyến khích những cảm nhận có sáng tạo thể hiện những cảm nhận sâu sắc
Bước 4: Kết luận, nhận định:
Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá
Giáo viên nhận xét, đánh giá
->Giáo viên chốt kiến thức
HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG
Mục đích: HS biết vận dụng kiến thức đã học áp dụng vào cuộc sống thực tiễn.
Nội dung: HS suy nghĩ, trình bày
Sản phẩm: Câu trả lời của HS
Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
GV giới thiệu, yêu cầu HS trả lời câu hỏi:
Viết một đoạn văn ngắn khoảng 5 dòng nêu cảm nhận của em về một khổ thơ mà em thích nhất trong đoạn văn có sử dụng thành phần cảm thán?
- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
+ Xác định yêu cầu.
+ Suy nghĩ trả lời.
+ 2 HS trả lời.
- GV nhận xét câu trả lời của HS.
* HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Học bài cũ, trả lời câu hỏi SGK.
Hoàn thành câu hỏi phần vận dụng.
Chuẩn bị bài mới