Giáo án Ngữ văn Lớp 9 (Công văn 5512) - Tiết 117, Bài: Cách làm bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)

Tiết : Tập làm văn: CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHẨM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH)
MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:
1/Kiến thức:
-Hiểu được đề bài nghị luận về một tác phẩm truyện hoặc đoạn trích.
-Các bước làm bài nghị luận về tác phẩm truyện hoặc đoạn trích.
2/Phẩm chất:
-Tự giác học tập và nắm chắc cách làm bài nghị luận theo đúng yêu cầu của thể loại nghị luận đã học.
3/ Năng lực:
Năng lực chung: năng lực giao tiếp và hợp tác trong làm việc nhóm, năng lực giải quyết vấn đề một cách sáng tạo.
Năng lực chuyên biệt:
+ Năng lực sử dụng ngôn ngữ tạo lập văn bản
+ Năng lực đọc hiểu Ngữ liệu xác định yêu cầu, nội dung hình thức của một bài văn nghị luận về tác phẩm truyện hoặc đoạn trích. Tìm hiểu đề, tìm ý, lập dàn ý, viết bài và sửa chữa.
CHUẨN BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU:
Chuẩn bị của giáo viên:
Lập kế hoạch dạy học.
Học liệu: tài liệu, máy chiếu, các truyện trung đại và hiện đại như: Làng..., phiếu học tập.
Chuẩn bị của học sinh: Nghiên cứu bài học, chuẩn bị sản phẩm theo sự phân công.
TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ
SẢN PHẨM DỰ KIẾN
A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
a. Mục tiêu:
- Tạo tâm thế hứng thú cho HS.
Ông Hai là người yêu làng, yêu nước.
Kích thích HS tìm hiểu về vẻ đẹp của nhân vật ông Hai trong đoạn trích " Làng"
Phương pháp: Đóng vai.
Kĩ thuật: Kĩ thuật đặt câu hỏi.
Nội dung: HS quan sát SGK để tìm hiểu nội dung kiến thức theo yêu cầu của GV.
Sản phẩm: một phân cảnh.
Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
GV giới thiệu, yêu cầu HS trả lời câu hỏi:
Nữ (Mụ chủ nhà):
Giới thiệu hoàn cảnh chương trình.
Nam(Ông Hai): Đến tham dự chương trình, tóm tắt cuộc sống của ông Hai khi mới lên tản cư... GV bắt dẫn vào bài: Nhân vật ông Hai có những phẩm chất nào đáng mến? Vì sao em thích vẻ đẹp đó của ông?
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ: HS thực hiện nhiệm vụ trong thời gian 2 phút.
Bước 3: Báo cáo, thảo luận: GV gọi một số HS trả lời, HS khác nhận xét, bổ sung.
Bước 4: Kết luận, nhận định: GV đánh giá kết quả của HS, trên cơ sở đó dẫn dắt HS vào bài học mới.
GV: Đó là những nhận xét đánh giá về nhân vật trong truyện, vậy dựa trên cơ sở nào ta có thể đánh giá về nhân vật trong truyện; cách làm bài nghị luận về truyện
	Ông Hai là người chăm chỉ, chịu khó...
I- Đề bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)
* Đề 1- Nhóm 1
Vấn đề nghị luận: Thân phận người phụ nữ trong xã hội cũ.
Yêu cầu: Qua nhân vật Vũ Nương đề xuất những nhận xét về thân phận người phụ nữ trong xã hội cũ.
* Đề 2- Nhóm 2
Vấn đề nghị luận: Cốt truyện trong truyện ngắn: Làng- Kim Lân.
Yêu cầu: Phân tích những đặcđiểm nổi bật trong cốt truyện của tác phẩm.
* Đề 3- Nhóm 3
Vấn đề nghị luận: Thân phận Thuý Kiều trong đoạn trích.
Yêu cầu: nêu suy nghĩ của bản thân về thân phận Thuý Kiều trong đoạn trích (mở rộng ra thân phận người phụ nữ trong xã hội cũ) VD:
Quyền sống của con người,
như thế nào? Chúng ta sẽ tìm câu trả lời trong tiết học hôm nay.
B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI:
a. Mục tiêu: HS nắm được những yêu cầu đối với đề bài nghị luận về tác phẩm truyện.
+ Căn cứ để xác định thể loại, nội dung của đề bài.
Nội dung: HS quan sát SGK để tìm hiểu nội dung kiến thức theo yêu cầu của GV.
Sản phẩm: Kết quả của nhóm bằng phiếu học tập, câu trả lời của học sinh.
Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
GV giới thiệu, yêu cầu HS trả lời câu hỏi:
- Đọc các đề bài 1, 2, 3, 4, trong sgk
? Xác định vấn đề cần nghị luận? Yêu cầu căn cứ vào đâu để nghị luận?( Mỗi nhóm 1 đề)
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
+ HS đọc yêu cầu
+ HS hoạt động cá nhân
Bước 3: Báo cáo, thảo luận: GV gọi một số HS trả lời, HS khác nhận xét, bổ sung.
Bước 4: Kết luận, nhận định: GV đánh giá kết quả của HS
Mục tiêu: Giúp HS nắm được các bước làm bài văn nghị luận về tác phẩm truyện
Nội dung: HS theo dõi SGK để trả lời.
Sản phẩm: Kết quả của nhóm bằng phiếu học tập, câu trả lời của học sinh.
địa vị của người phụ nữ trong xã hội cũ.
Đề - Nhóm 4
Vấn đề nghị luận: Đời sống tình cảm gia đình.
Yêu cầu: Nêu những suy nghĩ của bản thân về một vấn đề có tính khái quát: đời sống tình cảm gia đình trong chiến tranh.
II- Các bước làm bài văn nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)
Tìm hiểu đề, tìm ý
Thể loại: Nghị luận.
Đối tượng: Nhân vật ông Hai.
Nội	dung:	Truyện	ngắn Làng- Kim Lân.
Nhóm 1:
? Nét nổi bật nhất ở nhân vật ông Hai?
Tình yêu làng hoà quyện với tình yêu nước của ông Hai (nét mới trong đời sống tinh thần của người dân trong kháng chiến chống Pháp).
Nhóm 2:
d) Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
GV giới thiệu, yêu cầu HS trả lời câu hỏi:
Đề bài: Suy nghĩ về nhân vật ông Hai trong truyện ngắn “Làng”- Kim Lân
? Đọc kĩ đề và gạch chân những từ quan trọng? Xác định thể loại, đối tượng nội dung của đề?
* Tìm ý:
Thảo luận nhóm bằng kĩ thuật khăn phủ bàn ( 12 phút )
GV chia lớp thành 4 nhóm:
Câu hỏi cho nhóm 1,2,3,4 :
Nhóm 1: Nét nổi bật nhất ở nhân vật ông Hai? Nhóm 2: Tình yêu làng, yêu nước bộc lộ trong những tình huống nào?
Nhóm 3: Tình yêu ấy có đặc điểm gì ở hoàn cảnh cụ thể nào?
Nhóm 4: Tình yêu làng của ông Hai được tác giả khai thác như thế nào?
? Thông thường một bài văn gồm mấy phần?
- Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
+ HS đọc yêu cầu
+ HS hoạt động cá nhân
+ HS thảo luận
Bước 3: Báo cáo, thảo luận: GV gọi một số HS trả lời, HS khác nhận xét, bổ sung.
Bước 4: Kết luận, nhận định:
- Gv đánh giá hoạt động nhóm, đánh giá sản phẩm của HS.
? Tình yêu làng, yêu nước bộc lộ trong những tình huống nào?
Tình huống thể hiện:
+ Khi nghe tin đồn làng theo giặc.
+ Khi nghe tin cải chính làng kháng chiến.
Nhóm 3:
Tình yêu làng yêu nước của ông Hai càng chứng tỏ cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp là kháng chiến toàn diện. Đó là sự thể hiện niềm tin của toàn dân đối với Đảng, đối với cách mạng.
Nhóm 4:
? Tình yêu làng của ông Hai được tác giả khai thác như thế nào?
Qua cử chỉ, hành động, lời nói của ông Hai.
? Thông thường một bài văn gồm mấy phần?
Mở bài, thân bài, kết bài.
Đề:
Thể loại: Nghị luận
Nội dung: Truyện Lão Hạc.
Nội dung:
Gv chốt kiến thức
Mở bài: Giới thiệu khái quát:
+ Tác giả Kim Lân.
+ Tác phẩm: Làng
+ Nhân vật ông Hai.
? Phần thân bài trình bày thành mấy luận điểm?
Luận điểm 1: Tình yêu làng, yêu nước của ông khi đi tản cư.
Luận điểm 2: Tình yêu làng, yêu nước của ông Hai khi nghe tin làng theo giặc.
Luận điểm 3: Tình yêu làng, yêu nước khi nghe tin cải chính.
Luận điểm 4: Nghệ thuật xây dựng nhân vật.
? Phần kết bài ta phải làm như thế nào?
Sức hấp dẫn của hình tượng nhân vật ông Hai.
Thành công của nhà văn khi xây dựng nhân vật ông Hai.
? Gọi học sinh đọc hai phần mở bài mẫu sgk. Hướng dẫn học sinh viết.
Chú ý cách lập luận, đưa dẫn chứng lí lẽ...
? Gọi học sinh trình bày bài viết của mình - giáo viên bổ sung sửa chữa.
? Từ việc tìm hiểu trên hãy rút ra cách làm văn nghị luận về tác phẩm truyện (đoạn trích)?
Bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) có thể bàn về chủ đề nhân vật, cốt truyện, nghệ thuật của truyện.
? Bố cục bài nghị luận và yêu cầu từng phần?
Mở bài: Gthiệu tg, tp và đánh giá khái quát...
Cuộc sống của Lão Hạc
Vẻ đẹp tâm hồn Lão Hạc
Nghệ thuật
Xây dựng tình huống, xây dựng nhân vật
Lập dàn ý
Mở bài: Giới thiệu tác phẩm, nhân vật
Thân bài:
Nêu các luận điểm chính về nội dung nghệ thuật
Luận điểm: Cuộc sống của Lão Hạc.
+ Hoàn cảnh gia đình của Lão Hạc
+ Tình thế lựa chọn của Lão Hạc.
Vẻ đẹp của nhân vật Lão Hạc
Giàu tình yêu thương: con trai, con vàng.
Giàu lòng tự trọng.
Tấm lòng hi sinh cao quý.
Có luận cứ tiêu biểu xác thực để phân tích chứng minh
Kết bài: Nêu nhận định đánh giá
Viết bài.
Đọc bài, sửa chữa.
Thân bài: nêu các luận điểm chính về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm (có phân tích, chứng minh bằng các luận cứ tiêu biểu và xác thực).
Kết bài: Nêu nhận định đánh giá chung của mình về tác phẩm.
GV: Cần trình bày sự cảm thụ ý kiến riêng của người viết. Có sự liên kết tự nhiên, hợp lí ...
C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
a) Mục đích :HS biết vận dụng kiến thức đã học về truyện để xác định luận điểm trong bài nghị luận về lão Hạc.
b. Nội dung: HS quan sát SGK để tìm hiểu nội dung kiến thức theo yêu cầu của GV.
c. Sản phẩm: Câu trả lời của học sinh.
* Cách thức tiến hành.
d) Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
GV giới thiệu, yêu cầu HS trả lời câu hỏi:
? Đọc yêu cầu bài tập?
- Suy nghĩ của em về truyện LHạc của NCao.
? Xác định thể loại và yêu cầu của đề bài ?
? Lập dàn ý cho đề bài trên?
2. HS tiếp nhận và thực hiện nhiệm vụ:
+ Nghe yêu cầu
+ Trình bày cá nhân
Bước 3: Báo cáo, thảo luận: GV gọi một số HS trả lời, HS khác nhận xét, bổ sung.
Bước 4: Kết luận, nhận định: GV đánh giá kết quả của HS
VD: Truyện ngắn “Lão Hạc” của Nam Cao là một tác phẩm tbiểu viết về cuộc sống người nông dân trong xã hội. Tác phẩm để lại ấn tượng sâu sắc về hình ảnh Lão Hạc- một người nông dân có cuộc sống nhiều bất hạnh nhưng lại là người nhân hậu, giàu lòng yêu thương và lòng tự trọng. Đặc biệt là đức hi sinh cao quý.
D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG:
a. Mục tiêu: HS biết vận dụng kiến thức đã học về truyện để xác định luận điểm trong bài nghị luận về tác phẩm truyện đã học.
Nội dung: HS quan sát SGK để tìm hiểu nội dung kiến thức theo yêu cầu của GV.
Sản phẩm: Câu trả lời của học sinh.
Tổ chức thực hiện:
- Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
+ GV giới thiệu, yêu cầu HS trả lời câu hỏi:
? Viết phần mở bài cho đề bài trên?
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:
+ Nghe yêu cầu
+ Trình bày cá nhân
* HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
Học bài cũ, trả lời câu hỏi SGK.
Hoàn thành câu hỏi phần vận dụng.
Chuẩn bị bài mới