Giáo án Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 113+114: Cách làm bài văn nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lý - Trường THCS ĐT Việt Hưng

Ngày soạn : Ngày dạy:
Tiết 113 + 114 :

Cách làm bài văn nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lý
Mục tiêu cần đạt
Giúp HS biết cách làm bài NL về một vấn đề tư tưởng đạo lý
Chuẩn bị
GV soạn bài, chuẩn bị tư liệu.
Bảng phụ
Tiến trình các hoạt động
ổn định: 1p
Kiểm tra: Thế nào là nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lý
Yêu cầu về nội dung và hình thức của bài nghị luận về tư tưởng, đạo lý.
Giới thiệu bài:
HĐ 1: Hướng dẫn HS tìm hiểu đề bài NL ( 10p)
HS đọc cả 10 đề trong SGK.
HS thảo luận câu hỏi: các đề bài trên có diểm gì giống nhau? Chỉ ra sự giống nhau đó? (4’)
Đề có mệnh lệnh thường có các lệnh: Suy nghĩ, bình luận, giải thích, chứng minh.
GV giải thích: Bình luận là bàn bạc, nhận định đánh giá, nghĩa là trình bày những ý kiến nhận xét đúng - sai, tốt - xấu, lợi - hại  có lập luận thuyết phục.
GV yêu cầu mỗi HS ra 2 đề tương tự (Một đề có lệnh, một đề không)
GV ghi ra góc bảng HS thảo luận, nhận xét
Đề bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lý
Ví dụ: 10 đề SGK
Nhận xét
Đề 1, 3, 10 => có mệnh lệnh=> khi đối tượng nghị luận là một tư tưởng thể hiện trong một truyện ngụ ngôn chỉ nêu lên một tư tưởng đạo lý.
Các đề còn lại => không có mệnh lệnh => HS tự vận dụng giải thích, chứng minh hoặc bình luận tư tưởng, đạo lý nêu trong đề, bày tỏ suy nghĩ đánh giá của mình về tư tưởng đạo lý ấy.
Ra đề
+ có lệnh
. bàn về chữ hiếu
. suy nghĩ về câu thành ngữ hán việt
“Danh sư xuất cao đồ” (Thầy giỏi sẽ đào tạo ra trò giỏi)
. suy nghĩ về danh ngôn “Tri sỉ cận hồ dũng” (Biết xấu hổ là gần với dũng vậy) - Khổng Tử
-
* GV chốt : Có hai dạng đề
HĐ 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu cách làm bài NL( 20p)
. bàn về luận điểm “Giáo dục đa thuật thĩ” (Giáo dục cũng có nhiều phương pháp) - Mạnh Tử -
+ Không lệnh:
. lá lành đùm lá rách
. gần mực thì đen
. ăn có nơi chơi có chốn
HS đọc đề bài
Tìm hiểu đề cần tìm hiểu những gì?
GV lưu ý hs “Suy nghĩ ” =>Biết cách:
Biết cách giải thích câu TN
Có kiến thức về đời sống
Biết cách nêu ý kiến
Các ý lớn?
? Tìm nghĩa đen, nghĩa bóng của câu tục ngữ
? Nội dung câu tục ngữ thể hiện truyền thống đạo lý gì?
? Ngày nay đạo lý ấy có ý nghĩa ntn?
? Trên cơ sở các ý đã tìm được hãy lập dàn ý chi tiết cho đề bài trên
GV hướng dẫn HS lập dàn ý từng phần
Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lý
Đề bài: Suy nghĩ về đạo lý “uống nước nhớ nguồn”
Bước 1: Tìm hiểu đề và tìm ý
Tìm hiểu đề
-Yêu cầu : Nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lý
Nội dung: Đạo lý biết ơn
: Suy nghĩ về câu “Uống nước...”
-Tri thức cần có:
+ Hiểu biết về tục ngữ VN
+Vận dụng các tri thức về đời sống
Tìm ý
Giải thích
+ Nghĩa đen
+Nghĩa bóng:
.Nước =>Mọi thành quả mà con người được hưởng thụ từ vật chất đến tinh thần (cơm, áo, nhà, điện. )
. Nguồn =>Những người làm ra thành quả là lịch sử, truyền thống sáng tạo và bảo vệ thành quả; là tổ tiên, xã hội, dân tộc,gia đình
Bài học đạo lý:
+ Là đạo lý của người hưởng thụ thành quả đối với những người tạo dựng ra nó
+ Là lương tâm trách nhiệm đối với nguồn
+Là sự biết ơn giữ gìn và tiếp nối sáng tạo
+ Là không vong ơn bội nghĩa
+ Là học tập nguồn để sáng tạo những thành quả mới
ý nghĩa của đạo lý
+ Là một trong những nhân tố tạo sức mạnh tinh thần giữ gìn các giá trị vật chất và tinh thần của dân tộc
+ Là một nguyên tắc đối nhân xử thế mang vẻ đẹp văn hoá của dân tộc
Bước 2. Lập dàn bài
MB:
Giới thiệu câu tục ngữ
Nêu tư tưởng chung của nó
TB:
Giải thích: - Nghĩa đen- nghĩa bóng
+ Là gì?
+ “Uống nước” có ý nghĩ gì?
+ “Nguồn ” là gì
GV giới thiệu phần viết mở bài
Có các cách MB ntn?
GV lưu ý học sinh các phương tiện liên kết các đoạn của TB với MB: Trước hết, quả thật, thật vậy, đầu tiên cách viết đoạn giải thích ntn?
(nghĩa đen => nghĩa bóng => chốt lại)
+ “Nhớ nguồn ” là gì
* Nhận định dánh giá( tức bình luận )
Bài học đạo lý của câu tục ngữ
+ Nêu đạo lý của người hưởng thụ
+ Nêu truyền thống tốt đẹp của dân tộc
+ Là sự biết ơn giữ gìn, tiếp nối, sáng tạo
ý nghĩa của đạo lý
+ Là một nền tảng tự duy trì và phát triển của xã hội
+ Là lời nhắc nhở đối với những ai vô ơn
+ Là lời khích lệ mọi người cống hiến cho xã hội, cho dân tộc
c. KB:
Câu tục ngữ thể hiện một nét đẹp truyền thống
Ngày nay
Bước 3.	Viết bài
a. Viết mở bài:
Có nhiều cách:
+ Đi từ chung đến riêng
+ Đi từ thực tế đến đạo lý.
Phải nêu được câu tục ngữ và nội dung của nó.
b. Viết thân bài:
- Đoạn giải thích
Nghĩa đen => nghĩa bóng => chốt lại
Cách viết đoạn nhận định đánh giá nội dung câu tục ngữ?
Mỗi ý viết thành một đoạn
Các đoạn liên kết với nhau
- Đoạn nhận định, đánh giá.
. Mỗi ý viết thành một đoạn
. Các đoạn liên kết với nhau
Đọc phần kết bài
Có nhiều cách viết phần kết bài Yêu cầu cấn đạt?
HS viết một số đoạn
Các bước làm một bài văn nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lý?
HS đọc ghi nhớ
HĐ3: Hướng dẫn HS luyện tập (10 p)
c. Viết kết bài:
- Có nhiều cách
Bước 4. Đọc lại - sửa chữa bài
* Ghi nhớ
III. Luyện tập
MB
TB
Giải thích:
. Thế nào là tự học?
. Cần có tinh thần tự học ntn?
Nhận định đánh giá
+Tác dụng
Dặn dò :1p
- Chuẩn bị tiết trả bài TLV số 5
*Rút kinh nghiệm:
.
********************************************************