Giáo án Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 117: Văn bản: Viếng lăng Bác - Trường THCS ĐT Việt Hưng

Ngày soạn: Ngày soạn: Tiết 117 :
Mục tiêu cần đạt

Viếng lăng Bác

Viễn Phương
HS cảm nhận được niềm xúc động thiêng liêng, tấm lòng tha thiết thành kính vừa tự hào vừa đau xót của tác giả từ Miền Nam ra viếng Bác.
Thấy được đặc điểm NT của bài thơ: Giọng điệu, hình ảnh, lời thơ giàu cảm xúc mà lắng đọng.
Chuẩn bị
Giáo viên soạn bài và chuẩn bị tư liệu liên quan
ảnh chân dung Viễn Phương C. Tiến trình các hoạt động 1.ổn định: 1p
Kiểm tra: 5p
Đọc TL diễn cảm bài thơ: Mùa xuân nho nhỏ Trong bài em thích nhất đoạn thơ nào? vì sao? 3.Bài mới:
Đề tài về Bác Hồ trở thành phổ biến đối với thơ ca Việt Nam hiện đại: Hoa trước lăng Người (Chế Lan Viên); cháu nhớ Bác Hồ (Thanh Hải); Sáng tháng Năm; Bác ơi (Tố Hữu); Viễn Phương cũng góp vào nền thơ hđ VN với “Viếng Lăng Bác”
HĐ 1 : Hướng dẫn HS tìm hiểu chung ( 10p)
Tìm hiểu chung về tác giả - tác phẩm
(1) Giới thiệu vài nét về tác giả Viễn Phương
HS dựa vào chú thích * để giới thiệu
GV đọc mẫu bài thơ - HS đọc
2. Trình bầy về tác phẩm
Hoàn cảnh sáng tác
Cảm xúc: Bao trùm bài thơ là niềm xúc động thiêng liêng thầm kính, lòng biết ơn và tự hào pha lẫn nỗi xót đau của tác giả khi viếng Bác
Mạch cảm xúc: Cảm xúc về cảnh ngoài lăng
=> cảm xúc trước hình ảnh dòng người viếng Bác => cảm xúc khi vào trong lăng => mong ước khi phải ra về
Bố cục
Giọng điệu thành kính trang nghiêm đầy xúc động phù hợp với không khí thiêng liêng ở lăng Bác
Tìm hiểu chung
Tác giả
Là cây bút xuất hiện sớm nhất của lực lượng văn nghệ giải phỏng ở Miền Nam
Thơ nhỏ nhẹ, giàu tình cảm và chất mộng mơ (ngay cả khi khó khăn nhất)
2. Tác phẩm
Hoàn cảnh sáng tác: 4/1976
Lăng Chủ Tịch HCM được hoàn thành, tác giả cùng đồng bào Miền Nam ra viếng Bác.
Mạch cảm xúc
Bố cục
Khổ 1: Cảnh ngoài lăng
Khổ 2: Cảnh đoàn người viếng Bác Khổ 3: Cảnh trong lăng
Khổ 4: Ước nguyện khi ra về
HĐ 2 : Hướng dẫn HS tìm hiểu chi tiết ( 25p)
HS đọc khổ 1
Tìm hiểu chi tiết:
Khổ 1
Câu thơ đầu cho ta biết điều gì? tại sao ở nhan đề tác giả dùng từ viếng , ở câu đầu lại dùng thăm. Nhận xét cách xưng hô của tác giả.
+ Câu đầu gợi như một thông báo nhưng lại gợi ra tâm trạng xúc động của một người từ Miền Nam xa xôi sau bao nhiêu mong mỏi mới được ra viếng Bác
+ Viếng => đến chia buồn với người thân đã chết.
Thăm => đến gặp gỡ chuyện trò với người đang sống
Nhan đề => Viếng dùng nghĩa đen trang trọng - sự thật
Câu đầu => thăm ngụ ý Bác còn sống mãi trong lòng dân
+ Các xưng hô Con - Bác => phong cách Miền Nam => gợi tình cảm ruột thịt gắn bó cha con trong gia đình
Hình ảnh đầu tiên tác giả cảm nhận được khi vào thăm lăng Bác là hình ảnh nào? tại sao tác giả lại chọn hình ảnh ấy?HSKG
+ Hình ảnh hàng tre xanh xanh Việt Nam - Bão táp mưa xa đứng thẳng hàng => hình ảnh thân thuộc của làng quê, đất nước
+ Cây tre là biểu tượng của dân tộc Việt Nam, là biểu tượng của sức sống bền bỉ, kiên cường của dân tộc => đến thăm lăng Bác => Bác được đặt giữa cái thân quen ấm áp bình yên của xứ sở quê nhà => giữa cái kiên cường vĩ đại của dân tộc
HS đọc khổ 2	HS thảo luận
Phân tích ý nghĩa của hình ảnh mặt trời trong 2 câu đầu?
Mặt trời 1: thiên nhiên rực rỡ vĩnh hằng đem lại sức sống cho muôn loài (hình ảnh thực)
Mặt trời 2: (ẩn dụ) chỉ Bác - Bác như mặt trời đem lại tự do độc lập cho dân tộc.
Thật ra so sánh Bác như mặt trời không mới: Lưu Hữu Phước “Hồ Chí Minh - ánh thái dương toả sáng đời đời”; Tố Hữu “Người rực rỡ một mặt trời cách mạng - mà đế quốc là loài dơi hốt hoảng - đêm tàn bay chập choạng dưới chân Người”. Nhưng so sánh ngầm Bác nằm trong lăng như một mặt trời rất đỏ trong cái nhìn chiêm ngưỡng đầy vẻ ngưỡng mộ của mặt

Tâm trạng xúc động bồi hồi
ấn tượng đầu tiên: hình ảnh hàng tre
Khổ 2
trời tự nhiên là một sáng tạo mới mẻ và độc đáo của Viễn Phương.
Đặc biệt từ láy “Ngày ngày” đã góp phần bất tử hoá hình tượng Bác Hồ giữa thiên nhiên vũ trụ và trong lòng mọi người.
=> Tác dụng: + Ca ngợi công lao vĩ đại của Bác

Lòng thành kính và biết ơn sâu sắc
+ Thể hiện được sự tôn kính, biết ơn của nhân dân, của nhà thơ đối với Bác
Trong 2 câu tiếp hình ảnh “Dòng người ... mùa xuân” hay ở chỗ nào? ( HSKG)
HS trao đổi thảo luận
Hình ảnh dòng người đi trong thương nhớ từ từ , chầm chậm thành kính vào lăng viếng Bác là hình ảnh thực.
Từ láy “Ngày ngày” được lặp lại => hình ảnh này là một qui luật bình thường đều đặn trong cuộc sống người dân Việt Nam
H/a’ “Kết tràng hoa dâng 79 mùa xuân” là một ẩn dụ đẹp đẽ và sáng tạo: dòng người kết thành tràng hoa kính dâng 79 mùa xuân => lòng thành kính của nhân dân ta đối với Bác, lòng thương nhớ của nhân dân ta.
HS đọc khổ 3
Khổ thơ diễn tả điều gì? nhận xét gì về 2 câu thơ “Bác nằm trong lăng giấc ngủ bình yên/Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền”?
+ Câu thơ diễn tả chính xác và tinh tế sự yên tĩnh, trang nghiêm và ánh sáng dịu nhẹ trong trẻo của không gian trong lăng Bác. Bác đang yên nghỉ đời đời
+ Hình ảnh vầng trăng => gợi nghĩ đến tâm hồn cao đẹp, sáng trong của Bác và những vần thơ tràn đầy ánh trăng của Người.
Tâm trạng cảm xúc của tác giả còn được thể hiện ntn qua 2 câu thơ:
“Vẫn biết trời xanh là mãi mãi Mà sao nghe nhói ở trong tim”
ẩn dụ: trời xanh - Bác còn mãi với non sông đất nước như trời xanh còn mãi ở trên đời. Người đã hoá thân vào non sông đất nước trường tồn.
Dù vẫn tin như thế nhưng không thể không đau xót vì sự ra đi của Người. Nỗi đau xót đã được biểu hiện rất cụ thể trực tiếp qua từ “nhói” biểu cảm cao “mà sao nghe nhói ở trong tim”

Khổ 3
Niềm tin Bác sống mãi với non sông đất nước
Nỗi đau xót tột cùng
Tác giả đã chọn cái đau thực thể lớn nhất của cơ thể để diễn tả nỗi đau mất mát.
So sánh với Tố Hữu
“Suốt mấy hôm rày đau tiễn đưa Đời tuôn nước mắt trời tuôn mưa” “Bác đã đi rồi sao Bác ơi
Mùa thu đang đẹp nắng xanh trời” “Chiều nay con chạy về thăm Bác Ướt lạnh vườn rau mấy gốc dừa”
HS đọc khổ 4
Khổ thơ đã diễn tả tâm trạng của tác giả lúc ra về ntn?
Tâm trạng lưu luyến không muốn rời xa Bác - Nghĩ đến xa Bác - không kìm nén được “trào nước mắt”
Muốn hoá thân hoà nhập vào những cảnh vật ở bên lăng Bác: Muốn làm con chim, làm bông hoa, làm cây tre ... => được gần gũi Bác được làm Bác vui, được canh giữ giấc ngủ của Bác.
Điệp ngữ “muốn làm” nhịp điệu nhanh dồn dập => tình cảm thiết tha tự nguyện => nỗi khát khao, lưu luyến
Hình ảnh hàng tre khổ cuối có ý nghĩa gi?HSKG
HĐ 3: Hướng dẫn HS tổng kết ( 3p)
Những nét đặc sắc về nghệ thuật nội dung bài thơ?

Khổ 4
Tâm trạng lưu luyến không muốn rời xa Bác - Nghĩ đến xa Bác - không kìm nén được “trào nước mắt”
III. Tổng kết
Nghệ thuật: trang nghiêm sâu lắng tha thiết tự hào
Giọng điệu phát triển phù hợp với nội dung cảm xúc
Thể thơ 8 chữ; nhịp chậm diễn tả sự trang nghiêm, thành kính, lắng đọng trong tâm trạng nhà thơ. Khổ cuối nhịp nhanh => mong ước thiết tha
Hình ảnh thơ sáng tạo kết hợp hình ảnh thực và hình ảnh ẩn dụ, biểu tượng (mặt trời trong lăng, tràng hoa, vầng trăng, trời xanh) vừa quen thuộc gần gũi lại vừa sâu sắc có ý nghĩa khái quát.
Nội dung
Bài thơ thể hiện niềm xúc động tràn đầy và lớn lao, tình cảm thành kính; sâu sắc và cảm động của tácgiả, của đồng bào Miền Nam khi viếng Bác.
Củng cố - dặn dò 2p
Những bài thơ cùng đề tài với “Viếng lăng Bác”.
Học thuộc bài thơ và phân tích
Chuẩn bị bài: NL về tác phẩm truyện hoặc đoạn trích.
*Rút kinh nghiệm:
.