Giáo án Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 21: Sự phát triển của từ vựng - Trường THCS ĐT Việt Hưng

Ngày soạn :4/9 Ngày dạy:
Tiết 21 :
SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỪ VỰNG
Mục tiêu
HS nắm được từ vựng của một ngôn ngữ không ngừng.
Sự phát triển của từ vựng được diễn ra trước hết theo cách phát triển nghĩa của từ thành nhiều nghĩa trên cơ sở nghĩa gốc. Hai phương thức chủ yếu phát triển nghĩa là ẩn dụ và hoán dụ.
Chuẩn bị
Sgk, sgv, bài soạn
Bảng phụ.
HS ôn lại ẩn dụ, hoán dụ
Tiến trình hoạt động:
ổn định : 1p
Kiểm tra : 6p
Trình bày hai cách dẫn TT và gián tiếp
làm BT 3
Bài mới :
Giới thiệu bài : Sự ↑ từ của XH là một qui luật tất yếu nhằm đáp ứng nhu cầu ↑ ngoài việc mượn từ, tạo từ mới...
Hoạt động của giáo viên - học sinh
Nội dung cần đạt
Hoạt động 1: 15p
* HS đọc bài 1.
Trả lời các câu hỏi ở bài 1. (cá nhân)
HS đọc bài 2.
Xác định nghĩa của từ xuân, tay Thảo luận nhóm 4 người 3/
? Xác định nghĩa gốc, nghĩa chuyển HS trả lời cá nhân.
? Trường hợp a b chuyển nghĩa theo phương thức nào ?
? Qua các trường hợp cụ thể trên em nhận xét gì về từ vựng của ngôn ngữ ?
HS đọc ghi nhớ
I. Sự biến đổi và ↑ của từ ngữ
Bài 1.
Từ kinh tế ( vào nhà ngục...) : Trị nước cứu đời.
Từ kinh tế ( hiện nay ) : toàn bộ hoạt động của con người trong lđsx trao đổi, phân phối và sử dụng của cải, vật chất làm ra.
Nhận xét :
- Nghĩa của từ không phải bất biến , có thể thay đổi theo thời gian.
+ nghĩa cũ mất đi
+ nghĩa mới được hình thành.
Bài 2.
xuân 1 → mùa đầu tiên của một năm ( nghĩa gốc )
xuân 2 → tuổi trẻ ( nghĩa chuyển - ẩn dụ
)
tay 1 → bộ phận phía trên của cơ thể từ vai đến ngón, dùng để cầm nắm...( nghĩa gốc)
tay 2 → người chuyên hoạt động hoặc giỏi về một môn, một nghề nào đó. ( nghĩa
* Gv lưu ý HS.
ẩn dụ, hoán dụ (fép tu từ)
→ chỉ làm xuất hiện nghĩa lâm thời của từ ngữ.
ẩn dụ, hoán dụ. (fương thức ↑ nghĩa của từ ngữ.) → làm cho từ ngữ có thêm nghĩa chuyển (nghĩa chuyển này có thể được giải thích trong từ điển.)
Hoạt động 2: 20p
Bài 1
HS đọc bài 1
HS làm việc nhóm đôi Bài 2.
HS làm việc theo nhóm 4 người
Bài 3. HS thảo luận nhóm đôi
VD : Hội chứng viêm đường hô hấp cấp rất phức tạp.
VD : Lạm phát, thất nghiệp là hội chứng của tình trạng suy thoái kinh tế.
chuyển – hoán dụ )
3. Ghi nhớ
II. Luyện tập
Bài 1. Xác định nghĩa của từ chân
Từ “chân” → nghĩa gốc
Từ “chân” → hoán dụ
Từ “chân” → ẩn dụ
Từ “chân” → ẩn dụ Bài 2
Trong những cách dùng như trà atisô, trà hà thủ ô, trà sâm, trà linh chi, trà tâm sen, trà khổ quả. Từ trà được dùng với nghĩa chuyển
Trà : sản phẩm từ thực vật được chế biến thành dạng khô, dùng để pha nước uống.
Trà → ẩn dụ. Bài 3
Trong ~ cách dùng như “đồng hồ điện tử, đồng hồ nước, đồng hồ xăng, ... từ “đồng hồ” được dùng theo phương thức ẩn dụ.
Nghĩa “đồng hồ” → những khí cụ dùng để đo có bề ngoài giống như đồng hồ.
Bài 4
Tìm ví dụ để c/minh.
a) hội chứng.
nghĩa gốc : tập hợp nhiều triệu chứng cùng xuất hiện của bệnh
nghĩa chuyển : tập hợp nhiều hiện tượng sự kiện biểu hiện một tình trạng một vấn đề xã hội cùng xuất hiện ở nhiều nơi.
b) Ngân hàng.
Nghĩa gốc : tổ chức kinh tế hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh và quản lý các nghiệp vụ tiền tệ, tín dụng
VD : Ngân hàng ngoại thương VN
Nghĩa chuyển : kho lưu trữ những thành phần, bộ phận, của cơ thể để sử dụng khi cần như trong “ngân hàng máu” ngân hàng
nghĩa chuyển : tập hợp , lưu giữ bảo quản
gen... hay tập hợp các dữ liệu liên quan tới một lĩnh vực được tổ chức để tiện tra cứu, sử dụng như trong ngân hàng dữ liệu, ngân hàng đề.
Sốt :
Nghĩa gốc : tăng nhiệt độ cơ thể lên quá mức bình thường do bị bệnh.
Nghĩa chuyển : ở trạng thái tăng đột ngột về nhu cầu, khiến hàng trở nên khan hiếm, giá tăng nhanh...
VD cơn sốt đất
Vua
nghĩa gốc : người đứng đầu nhà nước quân chủ : Vua Lê...
nghĩa chuyển : người được coi là nhất trong một lĩnh vực nhất định thường là sx kinh doanh, thể thao, nghệ thuật : vua dầu hoả, vua bóng đá
* Danh hiệu này → fái nam phái nữ → nữ hoàng ( nhạc nhẹ) Bài 5
Từ “mặt trời”2 → ẩn dụ
Đây không phải hiện tượng phát triển nghĩa của từ, bởi vì sự chuyển nghĩa của từ mặt trời chỉ có t/chất lâm thời
Dặn dò: 2p
Làm BT
Chuẩn bị bài : Chuyện cũ trong phủ chúa Trịnh.
*Rút kinh nghiệm:
..............................................................................................................