Giáo án Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 37+38: Văn bản: Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga - Trường THCS ĐT Việt Hưng

Ngày soạn: 27/9 Ngày dạy:
Tiết 37 + 38 :
Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga
Mục tiêu
Hs nắm được cốt chuyện và những điều cơ bản về tác giả tác phẩm
Hiểu khát vọng cứu người giúp người của tác giả và p/c của hai n/v
Hiểu đặc trưng phương thức khắc hoạ tính cách n/v của tác phẩm.
Chuẩn bị
Sgk, sgv, thiết kế bài giảng
Tranh ảnh, tư liệu về Lục Vân Tiên và tác phẩm
Tiến trình các hoạt động dạy học
ổn định :
Kiểm tra : 5p
Qua đoạn trích em thấy Kiều có ~ tính cách gì ? Hãy phân tích
Vì sao Kiều tha bổng cho Hoạn Thư? Việc làm ấy có hợp lý không ? Vì sao
Giới thiệu bài :
Gv cho học sinh xem tranh chân dung Nguyễn Đình Chiểu và dẫn lời Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng : Trên trời có ~ vì sao có ánh sáng khác thường, nhưng thoạt nhìn chưa thấy sáng, song càng nhìn càng thấy sáng. NĐC nhà thơ yêu nước vĩ đại của nd miền Nam thế kỷ XIX là một trong ~ ngôi sao như thế.
Hoạt động của giáo viên - học sinh
Nội dung cần đạt
Hoạt động 1: 20p
Dựa vào chú thích * hãy giới thiệu ~ nét chính về tác giả NĐC
Hs dựa vào Sgk trả lời
* Gv giới thiệu về h/cảnh gia đình.
NĐC sinh ra trong một gia đình PK lớp dưới
Bà mẹ dạy con = tục ngữ, ca dao, ~ câu chuyện nhân nghĩa dạy con → VH dân gian có ấn tượng sâu sắc trong tâm hồn ông.
Thầy giáo dạy nhân nghĩa khí tiết làm người (Đó chính là tư tưởng nhân nghĩa chủ đạo hầu hết trong các tác phẩm của ông)
* Cuộc đời không suôn sẻ.
12 tuổi → loạn lạc ở đất Gia Định, cha bị mất chức. NĐC được cha gửi về một người bạn cũ là Thái Phó ở Huế sau 1840 về Gia Định.
21 tuổi đỗ tú tài có một nhà họ võ hứa gả con gái cho ông
1847 ra Huế dự thi nghe tin mẹ mất ốm
Tìm hiểu chung
Tác giả (20p) : Nguyễn Đình Chiểu (1822 – 1888)
- Quê ở Gia Định
→ Việc nuôi dạy của bà mẹ và sự giáo dục của thầy → ảnh hưởng lớn đến tư tưởng của ông.
a. Nghị lực sống và cống hiến cho đời
- Cuộc đời gặp nhiều khổ đau bất hạnh.
nặng bị mù, bị bội hôn.
Thầy thuốc _ không tiếc mình cứu nhân độ thế
Thầy giáo _ danh tiếng đồ Chiểu 6 tỉnh. khi ông mất cả cánh đồng Ba Tri rợp trắng khăn tang học trò
Nhà thơ ~ trang thơ bất hủ khắp chợ cùng quê
Hoạt động 2: 15p
Gv thuyết giảng h/c sáng tác.
Hs đọc phàn tóm tắt Tóm tắt ý chính
Gv giới thiệu
Hai câu thơ tuyên ngôn sáng tác “Chở bao nhiêu đạo...
Đâm mấy thằng gian...
bị mù loà, bội ước, học vấn dở dang.
Nhân cách cao cả, nghị lực phi thường ý chí kiên định
Trở thành một thầy thuốc, một thầy giáo, môt nhà thơ
b. Lòng yêu nước và tinh thần bất khuất chống ngoại xâm
NĐC kiên quyết giữ vững lập trường k/c tìm đến các căn cứ làm quân sư cho lãnh tự nghĩa quân
Dùng văn thơ khích lệ tinh thần chiến đấu
Khi Nam Kì rơi vào tay giặc, ông vẫn nêu cao tinh thần bất khuất trước kẻ thù.
c. Sự nghiệp thơ văn viết bằng chữ Nôm
Truyện Lục Vân Tiên
Ngư Tiều y thuật vấn đáp
Dương từ Hà Mởu
Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc
Văn tế Trương Định...
2. Truyện Lục Vân Tiên (15p)
H/ảnh sáng tác : ~ năm 50 thế kỷ 19 chế độ PK khủng hoảng trầm trọng trật tự kỷ cương XH bị đảo lộn.
Tóm tắt nội dung.
LVT cứu KNN (trên đường đi thi) khỏi tay bọn cướp
LVT gặp nạn được thần dân cứu giúp
KNN bị nạn vẫn một lòng chung thuỷ với LVT được Phật Bà và nd cứu giúp
Hai người gặp lại nhau
* Giá trị nội dung
Đề cao đạo lý làm người
- Coi trọng tình nghĩa giữa con người với con người trong XH : tình cha con, mẹ con, vợ chồng, bạn bè, tình yêu thg
~ người bị hoạn nạn
Đề cao tinh thần nghĩa hiệp sẵn sàng cứu khốn, phò nguy
Thể hiện khát vọng của nhân dân
hướng tới lẽ công bằng và những điều tốt đẹp trong cuôc đời.
→ Bài ca về tinh thần nhân nghĩa
* Đặc điểm thể loại lục bát
Kết cấu chương hồi 2082 câu 4 phần
Truyện thơ mang t/chất truyện kể chú trọng đến hành động n/vật nhiều hơn là miêu tả nội tâm t/cách n/v cũng thường bộc lộ qua việc làm, lời nói, cử chỉ
→ Tác phẩm có sức sống mạnh mẽ lâu bền trong lòng dân. 10 năm sau khi ra đời, tác phẩm được một người Pháp dịch ra tiếng Pháp bởi hiện tượng 6 tỉnh ở Nam Kỳ hầu như người dân chài lưới nào cũng ngâm nga vai ba câu LVTiên
*Dặn dò: (5p)
Đọc thuộc đoạn trích
Trả lời các câu hỏi tìm hiểu về đoạn trích.
Tiết 2
Kiểm tra : 8p
Giới thiệu những nét chính về tác giả NĐC ?
Giới thiệu về tác phẩm “Truyện Lục Vân Tiên” và cuộc đời n/v chính Lục Vân Tiên
Tình tiết trùng hợp
Việc bỏ thi về chịu tang mẹ, bị mù loà
Bị bội hôn
Sau gặp hôn nhân tốt đẹp.
→ Truyện LVT là một thiên tự truyện.
Sự khác biệt
LVT được tiên cho sáng mắt.
NĐC vĩnh viễn là bóng tối → ước mơ khát vọng cháy bỏng trong tâm hồn NĐC ông chỉ có thể gửi gắm nó trong n/v lý tưởng của mình
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung cần đạt
HĐ1: 10p
Gv hướng dẫn hs đọc thơ Hs đọc đoạn thơ
(2) Nêu vị trí đoạn thơ ? Đại ý đoạn trích ?
hs suy nghĩ trả lời
(1) Truyện được kết cấu theo kiểu thông thường của các loại truyện truyền thống xưa ntn ? Đối với loại văn chương nhằm tuyên truyền đạo đức thì kiểu kết cấu đó có ý nghĩa gì ?
* Gv giới thiệu : Trước cảnh này là cảnh Vân
II. Đoạn trích “Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga”
1. Tìm hiểu chung ( 10p)
Vị trí. Nằm ở phần đầu của tác phẩm từ câu 123 – 180.
Đại ý : Đề cao hành động nhân nghĩa của LVT đánh cướp cứu người.
Kiểu kết cấu ước lệ. Người tốt gặp trắc trở bị hãm hại được phù trợ cuối cùng được hạnh phúc, kẻ xấu bị trừng trị
Nhằm phản ánh chân thực cuộc đời đầy ~ bất công – nói lên khát vọng
ngàn đời của nd ta : thiện thắng ác
Tiên thấy nd khốn khổ đem nhau chạy vào rừng, hỏi thăm , biết bọn cướp Phong Lai đang hoành hành.
Hs đọc đoạn trích
? Vị trí và đại ý của đoạn trích.
Bố cục
( 14 câu đầu – VT đánh tan bọ cướp
còn lại – Cuộc trò chuyện VT – Ng Nga) Hoạt động 2
Hs đọc đoạn 1.
? H/ảnh LVT đánh cướp được miêu tả qua ~ chi tiết nào ? NT ? Cách miêu tả ấy gợi tới h/ảnh ~ n/v nào trong truyện cổ Trung Quốc
_ Việt Nam ? Qua đó em thấy LVT có ~ phẩm chất gì ?
Hs suy nghĩ trả lời thảo luận nhóm.
Các chi tiết : bẻ cây, tả đột hữu xông, kêu...
NT : so sánh với ~ mẫu hình lý tưởng Triệu Tử Long
VT chỉ có một mình, tuổi 16, không vũ khí
→ đối lập : bọn cướp đông người, gươm giáo đầy đủ, thanh thế lẫy lừng ai cũng sợ
→ Nổi bật tài năng chí khí, lòng d/c
Nhớ tới Triệu Tử Long Tam Quốc Thạch Sanh...
Hs đọc ~ lời nói của Vân Tiên.
? Qua ~ lời nói đó em thấy chàng còn có ~ p/chất gì ?
Giải nghĩa “Chưa hãn dạ này” “Kiến nghĩa bất vi”
Hs suy nghĩ phân tích...
Thấy hai cô gái chưa hết hãi hùng, VT ân cần hỏi han, khi họ muốn lạy tạ → VT gạt đi ngay bởi quan niệm phong kiến nam nữ thụ thụ bất thân, do sự khiêm nhường.
Từ chối lời mời của Ng Nga về nhà để cha nàng đền ơn. (ở đoạn sau còn từ chối cả chiếc trâm vàng nàng tặng làm kỷ vật, cả hai chỉ cùng nhau xướng hoạ 1 bài thơ rồi thanh thản lên đường, không hề vương vấn.)
Đ/v VT làm việc nghĩa là một bổn phận, một lẽ tự nhiên
Đó là cách cư xử mang tinh thần nghĩa hiệp của các bậc anh hùng hảo hán.
? Quan niệm về người anh hùng của chàng được thể hiện ở câu thơ nào ? Hãy giải thích
2. Tìm hiểu chi tiết (30p)
a. N/v Lục Vân Tiên
→ Tài năng chí khí, lòng dũng cảm sẵn sàng trừng trị kẻ ác.
→ Con người chính trực hào hiệp trọng nghĩa khinh tài, rất từ tâm nhân hậu
ý nghĩa quan niệm ấy ?
Nhớ câu kiến nghĩa bất vi...
Anh hùng tiếng đã gọi rằng
Giữa đường thấy sự bất bằng mà tha
(Nguyễn Du)
Kiến nghĩa bất vi vô dũng dã (Mạnh Tử)
→ Thấy việc nghĩa không làm không phải là người anh hùng.
→ Đặt trong hoàn cảnh xã hội nhiễu nhương đương thời → h/ảnh lý tưởng.
Hoạt động 3
Qua ~ lời lẽ giãi bày của Nnga em thấy nàng có p/chất gì ?
Hs thảo luận nhóm trả lời.
Xưng hô “quân tử, tiện thiếp”
Cách nói năng văn vẻ dịu dàng, mực thước “Làm con đâu dám cãi cha” “ Chút tôi liễu yều đào thơ”
Cách trình bày vấn đề rõ ràng khúc chiết vừa đáp ứng đầy đủ ~ điều hỏi thăm của VT vừa thể hiện được niềm cảm kích xúc động của mình

→ H/ảnh VT – H/ảnh lí tưởng mà NĐC gửi gắm niềm tin và ước vọng
b. N/v Kiều Nguyệt Nga.
→ Một cô gái khuê các, thuỳ mị nết na, có học thức.
+ tên họ
+ việc gì _ tấm lòng
+ thầy tớ
Ng Nga là người chịu ơn, không chỉ là ơn cứu mạng mà còn cứu cả cuộc đời trong trắng của mình → Nàng rất băn khoăn áy náy tìm cách trả ơn. Dù hiểu rằng đền đáp bao nhiêu cũng không đủ.
→ Cuối cùng nàng tự nguyện gắn bó đời mình với chàng trai và sau này đã dám liều mình giữ trọn ân tình.
Hoạt động 4
Nhận xét nghệ thuật đoạn trích.
ít miêu tả ngoại hình
KNN “con ai vóc ngọc mình vàng
Má đào mày liễu dung nhan lạnh lùng”
Lời VT phẫn nộ, lời tướng cướp hống hách
VT – Ng Nga mềm mỏng, xúc động chân thành

Một con người rất mực đằm thắm, ân tình.
III. Tổng kết ( 3p)
NT
Miêu tả n/v qua hành động, cử chỉ
→ tính cách.
Ngôn ngữ kể mộc mạc bình dị mang màu sắc địa phương Nam Bộ
Ng2 thơ đa dạng, phù hợp với diễn biến tình tiết.
Nội dung
Phẩm chất cao đẹp của hai n/v chính
Khát vọng hành đạo giúp đời của tác giả
4. Củng cố – dặn dò : 2p
Đọc lại đoạn trích
*Rút kinh nghiệm :
.