Giáo án Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 47: Văn bản: Bài thơ về tiểu đội xe không kính - Trường THCS ĐT Việt Hưng

Ngày soạn: Gày dạy : Tiết 47 :

Bài thơ về tiểu đội xe không kính
- Phạm Tiến Duật -
Mục tiêu cần đạt
Hs cảm nhận được nét độc đáo của hình tượng ~ chiếc xe không kính cùng h/ảnh ~ lái xe Trường Sơn hiên ngang, dũng cảm, sôi nổi
Thấy được ~ nét riêng của giọng điệu ngôn ngữ bài thơ.
Rèn kỹ năng phân tích h/ảnh, ngôn ngữ thơ.
Chuẩn bị
Sgv, sgk, soạn bài.
Tư liệu liên quan đến Phạm Tiến Duật và bài thơ.
Tiến trình hoạt động
ổn định:
Kiểm tra (3p):
Đọc TL một đoạn thơ trong bài đ/c
Em thích câu thơ nào, đoạn thơ nào nhất ? vì sao ?
Bài mới
Giới thiệu bài : Cuối những năm thế kỷ 20. ở VN xuất hiện một lớp nhà thơ trẻ đầy tài năng mỗi người một vẻ : Lưu Quang Vũ và Bằng Việt; Vũ Quần Phương và Phạm Tiến Duật, Xuân Quỳnh và Phan Thị Thanh Nhàn, Lê Anh Xuân và Nguyễn Khoa Điềm... đề tài thế hệ trẻ Việt Nam chống Mỹ cứu nước “xẻ dọc Trường Sơn...” ~ cống hiến – hy sinh và vẻ đẹp chủ nghĩa anh hùng.
Hoạt động của giáo viên - học sinh
Nội dung cần đạt
Hoạt động 1: 7p
I. Tìm hiểu chung
? Hs giới thiệu đôi nét về tác giả ?
1. Tác giả : Phạm Tiến Duật
- PTD là csĩ lái xe lăn lộn trên tuyến đường
- Tiều biểu cho thế hệ nhà thơ thời
TSơn nên có nhiều bài thơ mang hơi thở
chống Mỹ.
trực tiếp của cuộc chiến tranh.
- Viết nhiều về ~ anh bộ đội lái xe, chị
- Kể về bài thơ “Nhớ” h/cảnh ra đời ?
thanh niên xung phong Trường Sơn
- Các bài : Trường Sơn Đông – TS Tây, Lửa
- Giọng thơ tự nhiên sôi nổi, tinh nghịch
đèn, Gửi em cô thanh niên xung phong
mà tươi trẻ, đưa vào thơ ~ chi tiết thực
? Trình bày ~ hiểu biết về bài thơ.
→ là nhà thơ quân đội
- Nằm trong chùm thơ được giải Nhất cuộc
2. Tác phẩm
thi thơ báo văn nghệ 1969, đưa vào tập
- Hoàn cảnh sáng tác : 1969. cuộc kc
“Vầng trăng quầng lửa”
chống Mỹ gay go ác liệt. Máy bay Mỹ
? Bài thơ ra đời trong h/cảnh nào ?
điên cuồng bắn phá dọc tuyến đường TS
- Nhưng suốt ngày đêm ~ đoàn xe vận tải
trút hàng ngàn vạn tấn bom đạn và chất
quân sự nối đuôi nhau vẫn tiến ra phía
độc da cam nhằm chặn đứt mạch máu
trước.
giao thông chính vận chuyển vũ khí
Gv đọc bài thơ - hướng dẫn hs đọc
lương thực từ miền Bắc → Nam (nhiều
Giọng điệu thản nhiên ngang tăng sôi nổi
nơi đã trở thành túi bom)
phơi phới niềm vui tin tưởng.
- Giọng điệu : ngang tàng, sôi nổi tự
Hai hs đọc. Tìm hiểu đại ý.
nhiên.
Ngông ngữ gần với lời nói thường, đối thoại
Đại ý :
+ H/ảnh xe
+ H/ảnh người csĩ lái xe
Nhan đề
? Nhan đề bài thơ có gì khác lạ ?HSKG
Nhan đề dài tưởng như có chỗ thừa.
Lạ ở h/ảnh được tác giả phát hiện ra : những chiếc xe không kính → thể hiện sự gắn bó và am hiểu hiện thực đời sống ctranh trên tuyến đường TSơn.
Lạ ở cảm hứng của tác giả : tác giả đã thêm vào hai chữ “bài thơ” → không phải chỉ viết về hiện thực khốc liệt mà chủ yếu muốn nói về chất thơ của hiện thực ấy, chất thơ của tuổi trẻ hiên ngang, dũng cảm vượt lên k2.
Hs tìm đọc ~ câu thơ miêu tả h/ảnh xe.
Hoạt động 2 : 30p
? Vì sao có thể nói h/ảnh ~ chiếc xe không kính là h/ảnh độc đáo ?
Hs thảo luận nhóm 4 người : 2/
Xưa nay h/ảnh xe vào thơ thương được mĩ lệ hoá và mang ý nghĩa tượng trưng
Xe không kính → h/ảnh tả thực đến mức trần trụi, giải thích nguyên nhân cũng rất thực : bom giật, ... kính vỡ đi rồi.
Giọng điệu thản nhiên như lời nói thường
→ càng gây được sự chú ý → y như một đoàn xe đang lừng lững tiến lại.
Bom đạn càng làm cho biến dạng “Không kính không đèn... vẫn chạy → liệt kê điệp ngữ
H/ảnh xe không kính không hiếm → nhưng PTD đã nhận ra và đưa vào thành hình tượng thơ độc đáo đầu tiên và duy nhất khơi dậy cảm hứng thơ của PTD
* Gv : H/ảnh ~ chiếc xe không kính làm nổi bật h/ảnh người chiến sĩ lái xe.
Hs đọc 6 câu thơ tiếp
Nội dung của 6 câu thơ ? Nghệ thuật diễn đạt ở 6 câu thơ có gì đặc sắc ? Tác dụng ? Hs thảo luận nhóm 4 người trong 2/
Tìm hiểu chi tiết:
H/ảnh những chiếc xe không kính
Rất độc đáo
Được tả thực đến trần trụi không thi vị hoá
khắc hoạ k2 ác liệt của ctranh với nhiều hy sinh gian khổ
làm nổi bật p/chất người csĩ lái xe.
2. H/ảnh ~ chiến sĩ lái xe
Nội dung : miêu tả cảm giác của người csĩ trên xe không kính
Nthuật : nhịp 2/2/2, đảo ngữ “ung dung” điệp ngữ “nhìn” → thái độ tự tin vững vàng “nhìn thẳng” vào gian khổ hy sinh không run sợ né tránh.
Điệp ngữ “nhìn thấy” → diễn tả cụ thể sự tập trung cao độ của người lái và chính xác cái cảm giác về tốc độ trên chiếc xe đang lao nhanh, cảm giác khi trực tiếp tiếp xúc với thế giới bên ngoài khi không có kính.
? Đọc hai khổ thơ tiếp “K0 có kính ừ thì” nhận xét giọng điệu, cấu trúc 2 khổ thơ có gì đặc biệt. Hiệu quả NT ? ( HSKG)
- Tư thế ung dung hiên ngang
Giọng thơ ngang tăng tếu táo chất lính lái xe, cấu trúc lặp đi lặp lại “ừ thì” “chưa cần”
→ dường như thiếu đi ~ ptiện vật chất tối thiểu lại là hoàn cảnh để người chiến sĩ lái xe bộc lộ ~ p/chất cao đẹp sức mạnh tinh thần lớn lao đặc biệt là lòng dũng cảm tinh thần bất chấp k2...
Những chi tiết rất thực “phì phèo” “cười ha ha” “lái trăm cây số nửa” → vẻ đẹp lạc quan
Ngôn ngữ thơ tự nhiên gần với lời nói thường.
? Hai khổ thơ tiếp theo giúp em hình dung như thế nào về h/ảnh người chiến sĩ lái xe?
(Tình đồng chí đồng đội gắn bó đoàn kết – họ thản nhiên gặp gỡ “bắt tay nhau” _ trong bài “đồng chí” họ “nắm bàn tay” H/ảnh thơ là sự phát triển tiếp nối tình đ/chí
không có kính lại tiện hơn không phải xuống xe họ bắt tay qua “cửa kính vỡ rồi”
Họ ăn uống nghỉ ngơi thoải mái, xuềnh xoàng trong chốc lát → như gia đình ruột thịt và họp thành “Tiểu đội xe không kính”
→ lại đi → bay bổng, lãng mạn Gv nêu v/đề thảo luận
? Sau khi đọc khổ cuối. Tại sao nhà thơ lại tiếp tục tả hình dáng ~ chiếc xe không kính ?
Cảm nhận của em về câu kết “chỉ cần... trái tim”?(HSKG)
Tinh thần dũng cảm bất chấp khó khăn nguy hiểm
Khó khăn : Bụi
Mưa Gió
Tâm hồn sôi nổi trẻ trung tràn đầy niềm lạc quan
Tình cảm đoàn kết gắn bó chia ngọt sẻ bùi cùng đ/đội.
Lòng yêu nước
Nhịp thơ nhanh gấp + điệp từ “không có”
→ như ~ đường cua rẽ khúc khuỷu khó khăn chồng chất nối tiếp
Nhà thơ nhắc lại, tả lại h/ảnh xe tiếp tục thiếu đi ~ ptiện → K2 ngày càng chồng chất nối tiếp
Tất cả ~ điệp ngữ “K0” nhân lên gấp bội ~ K2 đối lập khẳng định chỉ cần “có” một trái tim → khẳng định chân lý làm nên sức mạnh không phải là vũ khí không phải là công cụ mà là con người với trái tim nồng nàn yêu thương với ý chí quyết tâm chiến đấu vì miền Nam ruột thịt
Hoạt động 3: 5p
Hs nhận xét ~ nét đặc sắc NT Nội dung bài thơ ?
Cảm nhận của em về h/ảnh thế hệ trẻ thời chống Mỹ qua h/ảnh người lính trong bài thơ. So sánh với h/ảnh người lính ở bài “Đồng chí”.
Giống :
lý tưởng, trách nhiệm, lòng yêu nước.
tinh thần vượt k2 gian khổ hy sinh
niềm lạc quan sức sống thanh xuân
tình cảm gắn bó chia ngọt sẻ bùi
Khác :
Người lính chống Pháp xuất thân từ nôlệ nghèo khổ, nông dân – CM là sự giải thoát số fận đau khổ tăm tối, trang bị thô sơ thiếu thốn hơn, t/chất tươi vui ít lộ rõ, trầm.
Người lính chống Mỹ : ý thức giác ngộ về lý tưởng độc lập tự do, ý thức về trách nhiệm của thế hệ mình. Sôi nổi trẻ trung hơn

ý chí chiến đấu vì miền Nam
III. Tổng kết
NT
H/ảnh thơ độc đáo
Giọng điệu tự nhiên, sôi nổi, khoẻ khoắn
Ngôn ngữ giản dị mộc mạc gần với lời nói thường.
ND : H/ảnh người csĩ
4. Củng cố – dặn dò : 1p
BT Tr 133 sgk.
Ôn tập các tác phẩm truyện trung đại chuẩn bị kiểm tra.
*Rút kinh nghiệm:
..