Giáo án Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 56: Văn bản: Bếp lửa - Trường THCS ĐT Việt Hưng

..
Ngày soạn : Ngày dạy:
Tiết 56
Mục tiêu cần đạt

Bếp lửa

Bằng Việt
Hs cảm nhận được ~ tình cảm, cxúc ch.thành của n/v trữ tình – người cháu – và h/ảnh người bà giàu tình thương giàu đức hi sinh trong bài thơ.
Thấy được NT diễn tả CX thông qua hồi tưởng kết hợp với miêu tả tự sự, bình luận của tác giả trong bài thơ.
Chuẩn bị
sgk, bài soạn
Tư liệu liên quan đến tác giả, tác phẩm “Bếp lửa”
Tiến trình hoạt động
ổn định :
Kiểm tra : 7p
Đọc TL bài thơ Đoàn thuyền đánh cá . Hoàn cảnh sáng tác và chủ đề bài thơ. Vì sao có thể nói bài thơ là một khúc tráng ca về những người lao động ?
Bài mới:
Giới thiệu bài : ở lớp 7 “Tiếng gà trưa” của Xuân Quỳnh. Tình bà cháu- anh lính trẻ trên đường hành quân nghe tiếng gà nhớ bà.
ở bài này – một sinh viên du học nước ngoài... cảm xúc mỗi bài ≠ nhau.
Hoạt động của giáo viên - học sinh
Nội dung cần đạt
HĐ1:Hướng dẫn HS tìm hiểu chung ( 10p)
(1) Hs giới thiệu về tác giả bài thơ ?
Gv đọc. T/cảm chậm rãi lắng đọng bồi hồi.
(2). Giới thiệu về tác phẩm ?
Gợi ý : H/c sáng tác
Thể loại
Mạch cảm xúc, cảm hứng chủ đạo Bố cục
(Cảm hứng chủ đạo : tình bà cháu, lòng kính yêu biết ơn vô hạn đ/với bà.)
* Bố cục
- Khổ 1 : H/ảnh bếp lửa khơi nguồn kỷ niệm
Tìm hiểu chung
Tác giả Bằng Việt
Nhà thơ trưởng thành thời CMỹ
Thơ trong trẻo mượt mà, khai thác ~ kỷ niệm và mơ ước tuổi trẻ
2. Tác phẩm
H/c sáng tác : 1963 khi tác giả đang là sinh viên học tại Liên Xô, mới bắt đầu đến với thơ.
Thể loại : thơ mới 8 tiếng vần chân liên.
Mạch cảm xúc:
Bếp lửa → gợi kỉ niệm về bà → suy ngẫm về bà → gửi niềm mong nhớ về với bà
Hồi tưởng quá khứ → hiện tại; kỷ niệm → suy ngẫm theo dòng hồi tưởng
* Bố cục
Bốn khổ : Những kỷ niệm tuổi thơ sống bên bà; h/ảnh bà gắn với h/ảnh bếp lửa
Khổ 6 : Suy ngẫm về bà
Khổ cuối : Nỗi nhớ bà khôn nguôi.
HDD2: Hướng dẫn tìm hiểu chi tiết văn bản ( 25p)
(3) Hs đọc 3 câu đầu nhấn mạnh điệp ngữ “một bếp lửa”
? H/ảnh bếp lửa được hình dung trong trí nhớ của Tác giả ntn ?
Từ láy “chờn vờn, ấp iu” gợi cho em ~ h/ảnh và cảm xúc gì ? Cách nói “biết mấy nắng mưa” hay ở chỗ nào ? ( HSKG)
H/ảnh bếp lửa ở làng quê VN.
“chờn vờn trong sương sớm” → h/ảnh gần gũi quen thuộc trong mỗi gia đình “chờn vờn” – giúp hình dung làn sương sớm đang bay nhè nhẹ quanh bếp lửa vừa gợi cái mờ nhoà của ký ức theo thời gian.
“ấp iu” gợi bàn tay kiên nhẫn, khéo léo và tấm lòng chi chút của người nhóm lửa lại rất chính xác với công việc nhóm bếp cụ thể. ấp iu là sự kết hợp 2 từ ấp ủ và nâng niu
Biết mấy nắng mưa : ẩn dụ – cuộc đời vất vả lo toan của bà.
→ Từ bếp lửa liên tưởng tự nhiên đến người nhóm lửa đến nỗi nhớ tình thương bà → hợp lý
Tìm hiểu chi tiết:
Những hổi tưởng về Bà và tình bà cháu
Sự hồi tưởng bắt đầu từ bếp lửa.
H/ảnh gần gũi giản dị ấm áp tình người.
Hs đọc 5 câu thơ tiếp
(4) Những kỷ niệm tuổi thơ gắn với ~ sự kiện nào ? cuộc sống ra sao ? Sự kiện nào h/ảnh chi tiết nào ám ảnh mãi trong tâm trí tác giả nhất ? Vì sao ?
Kỷ niệm thời thơ ấu hiện về từ rất xa (4 tuổi) Những ám ảnh suốt cả đời. Tuổi thơ bên bà nhiều gian khổ nhọc nhằn có bóng đen ghê rợn của nạn đói 1945, bố đi đánh xe con ngựa gầy rạc. Những ấn tượng nhất là mùi khói bếp khói hun nhèm mắt cháu, khói cay khét vì củi ướt vì sương lạnh.
Mùi khói từ ~ năm đầu đời vẫn còn nguyên trong ký ức chẳng thể tiêu tan. Mùi khói của quá khứ làm cay sống mũi hiện tại hay là nhớ thương từ hiện tại làm sống dậy
ngọn khói quá khứ
Hs đọc 8 câu thơ tiếp giọng tha thiết bồi hồi.
? Sau h/ảnh chi tiết mùi khói, còn h/ảnh chi tiết nào gợi liên tưởng của n/v trữ tình.
(tiếng chim tu hú)
? Tiếng chim tu hú vang vọng trong trí nhớ giúp tác giả nhớ ~ gì về bà ?
Nhớ ~ kỷ niệm : h/cảnh chung của nhiều gđ VN trong KC CPháp – cha mẹ đi công tác – cháu sống trong sự cưu mang dạy dỗ của bà sớm phải tự lập lo toan
Nhà thơ như tách ra khỏi hiện tại đắm chìm trong kỷ niệm suy tưởng về bà, câu hỏi “bà còn nhớ không bà” → t/cảm chân thành tự nhiên cảm động.
Tiếng chim tu hú gợi không gian mênh mông buồn vắng. tiếng tu hú nhắc cảnh mùa màng sao trơ trêu trong ~ ngày đói kém, tiếng tu hú lạc lõng bơ vơ côi cút như khát khao được chở che ấp iu. Đứa cháu được sống trong sự chăm sóc ấm áp của bà đã chạnh lòng thương con tu hú bé bỏng thiệt thòi.
Thương con tu hú bất hạnh bao nhiêu là biết ơn ~ ngày hạnh phúc được sống trong sự đùm bọc chi chút của bà bấy nhiêu.
Kỷ niệm tuổi thơ gian khổ nhọc nhằn được bà cưu mang dạy dỗ.
Bếp lửa hiện diện như tình bà ấm áp là chỗ dựa tinh thần chở che đùm bọc cháu.
2. Những suy ngẫm về bà và h/ảnh bếp lửa
Hs đọc “Năm giặc đốt làng
... niềm tin dai dẳng”
? Đoạn thơ dẫn trực tiếp lời bà dặn cháu nhằm mục đích gì ?
Từ h/ảnh bếp lửa đến cuối đoạn xuất hiện điệp ngữ “một ngọn lửa” có dụng ý NT gì
? HSKG
P/chất cao quí của bà : bình tĩnh, vượt mọi thử thách, bà mẹ VN yêu nước, tần tảo, đầy lòng hy sinh, kiên trì nhóm lửa, giữ lửa.
Bếp lửa cụ thể, ngọn lửa trừu tượng ngọn lửa → là tấm lòng ấm áp tình yêu thương con cháu, ngọn lửa niềm tin dai dẳng và bền chặt vào tg lai k/c → ngọn lửa của lòng yêu thương của niềm tin và sức sống bất diệt
Hs đọc đoạn “Lận đận đời bà → hết”
? Điệp từ “nhóm” trong từng câu thơ có ~ ý nghĩa giống và khác nhau ntn ?
* Giống : đều gắn với hành động nhóm bếp lửa.
- Khác : nhóm1.2.3 → nghĩa chính nhóm lên ngọn lửa để sưởi ấm bà cháu, luộc khoai sắn.
nhóm4 → nghĩa chuyển bà khơi dậy trong cháu ~ tâm tình ~ niềm tin ngọn lửa ấy đã thành niềm tin thiêng liêng kì diệu nâng bước người cháu trên suốt chặng đường dài.
? H/ảnh bếp lửa được nhắc tới bao nhiêu lần? Tại sao khi nhắc đến bếp lửa là người cháu nhớ đến bà, và ngược lại khi nhớ về bà là nhớ ngay đến h/ảnh bếp lửa ?
H/ảnh ấy mang ý nghĩa gì trong bài thơ này ? HSKG
Vì sao tác giả lại viết “Ôi kỳ lạ và thiêng liêng - bếp lửa !” ( HSKG)
10 lần nhắc lại bếp lửa.
Bởi vì bếp lửa là tình bà ấm nóng bàn tay bà chăm chút. Bếp lửa gắn với ~ khó khăn gian khổ đời bà. Bà nhóm bếp chính là nhóm lên niềm vui sự sống, niềm yêu thương chi chút dành cho con cháu và mọi người.
H/ảnh bếp lửa kì diệu thiêng liêng. Bếp lửa được bà nhen lên không chỉ là được nhen nhóm lên từ ngọn lửa trong lòng bà - ngọn lửa của sức sống, lòng yêu thương, niềm tin mãnh liệt
HĐ 3: Tổng kết (5p)
Nét đặc sắc NT.
Giọng điệu phù hợp → giọng nồng đượm của lửa → nhịp bập bùng của lửa nép mình trong góc nhà.
Giá trị ND ?
Bài thơ chứa đựng một triết lý thầm kín : Những gì là thân thiết nhất của tuổi thơ mỗi người đều có sức toả sáng, nâng đỡ con người suốt hành trình rộng của cuộc đời.

Bà tần tảo nhẫn nại, giàu yêu thương đầy đức hy sinh, và niềm tin vào csống
Bà nhóm lửa và giữ cho ngọn lửa luôn toả sáng
H/ảnh bếp lửa bình dị thân thuộc mà kỳ diệu thiêng liêng.
III. Tổng kết
NT
Sáng tạo hình tượng bếp lửa
+ thực
+ biểu tượng
Kết hợp miêu tả, biểu cảm, tự sự, bình luận.
Giọng điệu và thể thơ 8 chữ phù hợp với cảm xúc hồi tưởng và suy ngẫm
ND.
Gợi những kỷ niệm xúc động về bà và tình bà cháu.
Lòng kính yêu và biết ơn của cháu đ/v bà, gđ, quê hương, đ/n
4. Củng cố, dặn dò : - Đọc lại bài thơ
Vì sao h/ảnh bếp lửa luôn gắn bó với h/ảnh bà trong bài thơ?
Cảm nghĩ gì về nhan đề “Bếp lửa” Có người nói rằng h/ảnh bà trong bài thơ là h/ảnh người nhóm lửa, người giữ lửa. Em nghĩ gì về n/xét ấy?
*Rút kinh nghiệm:
.............................................................................................................................