Giáo án Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 76+77+78: Văn bản: Cố hương - Trường THCS ĐT Việt Hưng

Ngày soạn: 28/11 Ngày dạy:
Tiết 76 + 77 + 78 :

Cố hương

Lỗ Tấn
Mục tiêu cần đạt
Giúp hs thấy được tinh thần phê phán sâu sắc xã hội cũ và niềm tin trong sáng vào sự xuất hiện của tất yếu của cuộc sống mới, xã hội mới
Thấy được màu sắc trữ tình đầm đà của tác phẩm “Cố hương”, việc sử dụng thành công các biện pháp NT so sánh, đối chiếu, việc kết hợp nhuần nhuyễn nhiều phương thức biểu đạt trong tác phẩm.
Chuẩn bị
Tác phẩm của Lỗ Tấn “ Tuyển tập truyện ngắn Lỗ Tấn ”
Tư liệu viết về “ Cố hương ”
Tiến trình các hoạt động dạy và học
ổn định :
Kiểm tra : Đọc 1 trong 2 bài tập viết đoạn làm ở nhà (về bài Chiếc lược ngà) Vở soạn của học sinh
Giới thiệu bài : Nỗi nhớ thương quê hương là một đề tài phổ biến.
Hạ Tri Chương ngậm ngùi bẽ bàng “Thiếu tiểu li gia lão đại hồi Hương âm vô cải, mấn mao tồi; Nhi đồng tương kiến bất tương thức Tiếu Vấn : khách tòng hà xứ lai ?” Lý Bạch trĩu nặng nhớ thương “Cử đầu vọng minh nguyệt, Đê đầu tư cố hương”
Còn Lỗ Tấn lại xót xa, tê tái vì cảnh quê, người quê.
Hoạt động của giáo viên - học sinh
Nội dung cần đạt
HĐ 1 : Hướng dẫn HS tìm hiểu về tác giả ( 15p)
1. Trình bày ~ hiểu biết về tác giả.
Về nước ông vừa viết văn vừa dạy đại học 1926 dạy đại học Bắc Kinh.
Ông là nhà văn c/m nổi tiếng ở T.Quốc.
-1936 ông qua đời ở Thượng Hải. Quan tài ông được phủ 1 lá cờ thêu 3 chữ “Dân tộc hồn” có hàng nghìn người đi đưa tang ông. HĐ2 : Hướng dẫn HS tìm hiểu chung về tác phẩm ( 25p)
Tìm hiểu chung
Tác giả
Thuở nhỏ ông học giỏi → được tuyển sang Nhật học đại học → học Hàng hải
→ địa chất → y học → ông bỏ đại học chuyển sang viết văn.
Lấy văn nghệ làm vũ khí để nâng cao T2 dân tộc.
Sự nghiệp văn chương đồ sộ.
N/v thường là ~ người bất hạnh → lôi hết bệnh tật để tìm cách chạy chữa.
2. Tác phẩm
* Tóm tắt cốt truyện
Hs tóm tắt cốt truyện
Sau 20 năm trời đi xa, tôi phải vượt qua 2000 dặm về thăm quê đang độ giữa đông.
Về quê lần này là để dời quê đến sinh sống ở nơi ≠. Về quê tôi gặp lại mọi người, gặp NThổ người bạn cũ, con người ở cho gđ tôi, gặp lại NThổ giờ đã khác xưa... Cuộc chia tay đã đến ngôi nhà cũ xa dần, lòng tôi buồn → trong tâm trí tôi hiện lên h/ảnh mọi người nghĩ đến ngày mai.
Tìm bố cục của truyện ? Nhận xét về bố cục ấy ?HSKG
Bố cục theo trình tự thời gian – sự kiện chuyến về quê
Kết cấu đầu cuối tương ứng : một con người đang suy tư trên một chiếc thuyền dưới bầu trời u ám, về cố hương và cũng con người ấy đang suy tư trong một chiếc thuyền rời cố hương. Tuy nhiên rời quê có mẹ “tôi” và Hoàng.
Những ngày ở quê
+ Nhuận Thổ {hồi ức, hiện tại}
+ Thím Hai Dương
ở phần giữa có thể chia thành mấy đoạn nhỏ.
Vì sao đoạn hồi ức về quá khứ lại xuất hiện ngay khi mẹ vừa nhắc đến NThổ và lại kéo dài nhường ấy ?
(Bởi vì h/ảnh đẹp đẽ của NT gây ấn tượng sâu đậm mạnh mẽ và thường trực trong n/v tôi, nhắc đến NT là nhớ ngay đến ~ h/ảnh đẹp đó.)
Vì sao sau đoạn hồi ức về NT, tác giả chưa cho NT xuất hiện ngay mà còn bố trí thêm hai cuộc đối thoại nữa (giữa tôi và Hoàng, tôi và Hai Dương.) và ba bốn ngày sau NT mới đến ?(hskg)
(Vì càng hãm thì nỗi khao khát gặp bạn lại càng mãnh liệt; khao khát càng mãnh liệt nhưng đến khi gặp không được bộc lộ, lại càng thêm chua xót)
→ Cách bố cục của một bậc thầy truyện ngắn.
Thời gian mang tính Nthuật : về quê trong đêm và rời quê trong hoàng hôn.
Không gian NT : tôi suy nghĩ về hiện tại và tương lai trong một chiếc thuyền.
Con đường : + Nghĩa đen
+ Nghĩa bóng.
* Bố cục.
Tôi trên đường về quê → dự đoán thực trạng cố hương.
Những ngày ở quê → chứng kiến thực trạng
Tôi trên đường xa quê → mơ ước cố hương đổi mới.
* Những ngày ở quê
+ Ký ức về NThổ
+ Gặp những người hàng xóm
+ Gặp lại NThổ
? Truyện có những n/v nào ?
? Nhân vật trung tâm ? n/v chính ?
N/v tôi xuất hiện từ đầu đến cuối tác phẩm.
* Nhân vật
N/v chính NThổ → biểu hiện sự thay đổi sa sút của làng quê. Sự thay đổi của NThổ đã tác động mạnh nhất đến tư tưởng n/v tôi.
N/v trung tâm : tôi
+ Là đầu mối của toàn bộ câu chuyện có quan hệ với toàn bộ hệ thống n/v
+ Toát lên tư tưởng chủ đạo của tác phẩm.
Nêu phg thức biểu đạt chính của tác phẩm. Ngoài ra còn sử dụng các phg thức nào ?
Vì sao phương thức biểu cảm là quan trọng nhất ?
(Vì : + có nhiều yếu tố hồi ký
+ tác phẩm dùng ngôi 1 để biểu hiện t/cảm quan điểm ... nguyện vọng
+ ngay cả khi dùng các phg thức ≠ tình cảm sâu kín của tác giả vẫn thấm đậm tác phẩm. )
? Tác giả chọn ngôi kể nào để kể chuyện Có tác dụng ra sao ?
Ngôi 1_ dẫn dắt câu chuyện, biểu hiện tư tưởng t/cảm quan điểm, nguyện vọng...
? Có thể xem : Cố hương là một hồi ký k0
? Vì sao ?
? Nhan đề Cố hương → quê cũ, làng cũ nơi sinh ra và đã từng gắn bó với cs của mỗi người.
* Phương thức biểu đạt.
Chủ yếu là phg thức tự sự : mạch kể có xen ~ đoạn hồi ức – với hiện tại.
Ngoài ra
+ Miêu tả người, thiên nhiên, nội tâm n/v.
+ Biểu cảm (quan trọng)
+ Lập luận
+ Độc thoại, đối thoại
Phương thức quan trọng : biểu cảm
* Thể loại
Có nhiều đoạn chứa yếu tố hồi ký.
Hồi ức về NThổ.
N/v Nhuận Thổ là Nhuận Thuỷ có thật nguyên mẫu.
Nhiều chi tiết trong tác phẩm là sự việc có thực trong cuộc đời Lỗ Tấn : việc bán nhà, rời quê h/cảnh gia đình...
* Cố hương có vai trò hư cấu trong sáng tạo Nthuật.
N/v tôi không nên đồng nhất với Lỗ Tấn.
20 năm đã có lần Lỗ Tấn về quê
Người hướng dẫn bẫy chim là bố NThổ
...
→ Tác phẩm là truyện ngắn có yếu tố hồi ký.
Tiết 2
II. Tìm hiểu chi tiết:
HĐ1: Hướng dẫn HS tìm hiểu chi tiết
Hs đọc đoạn đầu.
1. Tâm trạng tôi khi ngồi trong thuyền nhìn về làng quê đang gần lại. Vì sao tôi lại có tâm trạng đó ? Biện pháp NT được sử dụng ở đoạn này ?
Tôi phảng phất nỗi buồn se sắt – ngạc nhiên không tin đó là cái làng cũ.
Vì giữa cái mong ước hy vọng và tưởng tượng của tác giả khác xa với thực tế. H/ảnh của cố hương khiến tâm hồn người con xa quê có phần hẫng hụt, thương cảm vì cảnh làng quê tiêu điều hoang vắng.
Về quê để tác giả từ, vĩnh biệt ngôi nhà cũ yêu dấu → cs ở quê ngày một nghèo khó khiến nhiều gđ phải rời làng đi nơi khác để tìm cách sinh sống.
NT đối chiếu : cảnh vật hiện tại/ cảnh vật hồi ức. → thất vọng trước sự sa sút
Hs theo dõi phần VB tiếp theo.
+ Ký ức về Nhuận Thổ → gặp ~ người hàng xóm
→ gặp lại Nhuận Thổ.
Gv dẫn : Tâm trạng tôi những ngày ở quê chủ yếu được thể hiện qua câu chuyện với bà mẹ, chị Hai Dương và với Nhuận Thổ _ ta tìm hiểu qua một hai cảnh chính.
? Tác giả sử dụng ~ biện pháp NT nào để làm nổi bật sự thay đổi của NThổ ? Điền vào phiếu học tập.
Hồi ức đối chiếu.
NT ấu thơ	NT hiện tại Hình dáng : khuôn mặt tròn cao, vàng sạm, trĩnh	mắt húp
Động tác : lanh lẹn cứng rắn	co ro cúm rúm Giọng nói : rõ ràng	nói không ra tiếng
Thái độ với tôi : thân thiết,	cung kính, cách
gần2	bức.
Tính cách : nhanh nhẹn, thông	đần độn, mụ
cởi mở, ham hiểu biết	mẫm, nghèo khổ
→ ngu hoá
? Ngoài sự thay đổi của NThổ tác giả còn miêu tả sự thay đổi nào khác của những con người và cảnh vật cố hương ? Tác giả biểu hiện tình cảm, thái độ ntn khi chứng kiến sự thay đổi đó
?
Thím Hai Dương : trên dưới 50 tuổi, lưỡng
N/v tôi trên đường về quê ( 15p)
Buồn, ngạc nhiên trước cảnh tiêu điều, xơ xác.
N/v tôi những ngày ở quê ( 25p)
Chứng kiến sự sa sút, tàn tạ của con người và cảnh vật cố hương
Đau đớn, chua xót đến bi đát.
quyền nhô ra, môi mỏng dính, như compa, nói the thé → tham lam, kể công (trước đây nàng Tây Thi đậu phụ.) → H/ảnh thật hài hước chua chát người đẹp thời ấy giờ đây sao mà xấu xí và ích kỷ, tham lam, vụ lợi một cách trắng trợn → lưu manh hoá
Những người khác mượn cớ mua đồ gỗ, mượn cớ tiến mẹ con tôi để lấy đồ đạc → tham lam vơ vét sạch trơn như quét.
Thuỷ Sinh : không vòng bạc, da vàng, gầy còm
Cảnh vật : * Xưa : tươi đẹp : biển – bãi dưa ánh trăng vàng thắm.
* Nay : tiêu điều, xơ xác, hoang vắng mấy cọng tranh khô phơ phất trước gió quạnh hiu.
→ H/ảnh làng quê nghèo đói, sa sút về kinh tế
Mọi cái đều thay đổi.
Cái không đổi duy nhất là t/c giữa tôi và Nhuận Thổ. Khao khát được gặp nhau, được quan tâm tới nhau nhưng khi gặp thì.
Gặp bạn cũ :	+ NThổ vừa hớn hở vừa (cách biệt đẳng cấp) thê lương, mang quà
+ Môi mấp máy, cung kính... bẩm ông
Tôi → khao khát mãnh liệt → càng khao khát khi gặp lại càng chua xót → bị điếng người.
? Tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì để làm nổi bật sự thay đổi của cố hương ? thông qua sự thay đổi đó tác giả muốn nói tới điều gì
?
Tác giả không chỉ đối chiếu từng n/v trong quá khứ với hiện tại mà còn đối chiếu n/v này ở hiện tại với n/v kia trong quá khứ : NThổ trong quá khứ → hiện tại
→ Tsinh hiện tại
Qua đó tác giả đã
+ P/ánh tình cảnh sa sút về mọi mặt của XH Trung Quốc đầu thế kỷ XX
+ Phân tích nguyên nhân và lên án cái thế lực tạo nên thực trạng đáng buồn ấy.
+ chỉ ra ~ những tiêu cực nằm ngay trong tâm hồn, tính cách người lao động.
→ Vạch trần ung nhọt của xã hội bệnh tật
→ Lôi hết bệnh tật của người lđ ra tìm cách chữa chạy.
NThổ vì con đông, mất mùa, thuế nặng, lính
tráng, trộm cướp, quan lại thân hào và còn vì mê tín, quan niệm đẳng cấp lạc hậu, sự nhẫn nhục chịu đựng.
Tiết 3
Kiểm tra : Bài tập trắc nghiệm.
Nối mỗi ý ở cột A và mỗi ý ở cột B sao cho đúng với nội dung đã học
A	B
Cảnh vật	- Sa sút về kinh tế, thay đổi diện mạo tinh thần
Nhuận thổ	- buồn, đau xót
Hai Dương	- già nua, mụ mẫm, đần độn.
Những người khác	- kẻ đến đưa chân, người đến lấy đồ, kẻ vừa đưa chân vừa lấy đồ.
Làng quê	- thôn xóm tiêu điều, im lìm dưới vòm trời màu vàng úa
N/v tôi	- tự cao tự đại, tâng bốc lấy lòng, tham lam tàn nhẫn.
Bài mới : Nhân vật tôi trên đường rời quê
Hoạt động 1
Tóm tắt ngắn gọn phần 1.2 của truyện ?
→ Gv chốt nội dung trên máy.
Hs đọc thầm từ “Thuyền chúng tôi thẳng tiến... lại càng thêm ảo não”
Hs đọc to từ “mẹ tôi và cháu Hoàng đã ngủ rồi... hết”
Trên đường rời quê, n/v tôi có tâm trạng và suy nghĩ ntn ? Hãy ptích 1 số chi tiết h/ảnh
Những dãy núi xanh biếc... fía sau lái
Tôi mong ước chúng nó... chưa từng được sống
Một cánh đồng cát... vàng thẳm
→ Gv chốt :
H/ảnh núi xanh đen sẫm nối tiếp nhau chạy về phía sau lại có ý nghĩa như một cuộc biệt ly không chút lưu luyến... vô cùng lẻ loi ngột ngạt. Cố hương bây giờ xa xác nghèo hèn xa lạ từ con người đến cảnh vật.
ở đây tác giả đã sử dụng NT so sánh đối chiếu giữa hai thế hệ : chúng tôi – chúng nó. Tôi mong ước chúng nó có một cs mới mà chúng tôi chưa từng được sống.
H/ảnh cánh đồng cát... → ước mong về một làng quê yên bình, ấm no, tười đẹp
Chi tiết n/v tôi suy tư trên một chiếc thuyền về quê trong đêm và rời quê vào lúc hoàng hôn có dụng ý NT gì ?
→ Gv chốt
Biện pháp NT đặc sắc : Kết cấu đầu cuối tương ứng.
3. N/v tôi trên đường rời quê
a) Suy nghĩ về quê hương
Thời gian không gian Nthuật – so sánh đối chiếu - đối thoại... biểu cảm + nghị luận.
Thể hiện cảm xúc tâm trạng buồn thương của n/v tôi trên đường về quê.
Ước mong thế hệ trẻ có một cs mới
H/ảnh quê hương trong tương lai.
4. Có ý kiến cho rằng : Nhuận Thổ hy vọng vào ~ cái gần gũi còn tôi hy vọng vào cái xa vời lớn lao. Em có đồng ý không ? Vì sao
→ Gv chốt.
+ NThổ xin ly hương, chân nến hy vọng vào cầu cúng thần linh _ hy vọng gần gũi nhỏ bé.
+ Tôi hy vọng vào cs mới _ hy vọng xa vời lớn lao_ hy vọng vào con đg`.
* Vậy h/ảnh con đường mà nhà văn nói tới trong phần kết có ý nghĩa gì ?
→ Hy vọng vào sự đổi mới
5. Trong truyện có ~ h/ảnh con đường nào ? H/ảnh con đường ở cuối truyện “Kì thực trên mặt đất vốn làm gì có đường, người ta di mãi thì thành đường thôi. có ý nghĩa gì ?
Cách thức : thảo luận nhóm theo đơn vị tổ
Thời gian : Chuẩn bị ở nhà và câu lạc bộ
→ Gv chốt
con đường : + thực trên mặt đất, cong đường thuỷ
+ của xã hội cũ dẫn đến đói nghèo lạc hậu
+ biểu tượng khái quát triết lý
con đường của tự thân vận động _ đấu tranh chống lại đói nghèo, lạc hậu, xây dựng cuộc đời mới.
b) Suy nghĩ về con đường
- Con đường khai sáng, con
đường giải phóng.
6. Qua truyện em cảm nhận được gì về h/ảnh cố hương.
Cách thức : thảo luận nhóm 4 hs
Thời gian : 3/
→ Gv chốt
cố hương : quê cũ nơi mỗi người sinh ra.
III. Tổng kết
1. Nội dung
Cố hương
Quá khứ	Hiện tại
+ Làng quê đẹp, đông đúc	+ Làng quê tiêu điều
hoang vắng.
+ Tình bạn k0 ngăn cách	+ Tình bạn bị ngăn
cách.
+ Con ng` lương thiện	+ Con ng` mụ mẫm,
tử tế	đần độn, tham lam tàn nhẫn
Đặt vấn đề : con đương XD CS mới
→ chủ đề : Phê phán xã hội lễ giáo PK đặt ra vấn đề con đường đi của người nông dân của XH TQ
Những yếu tố NT đặc sắc nào góp phần thể hiện chủ đề tác phẩm.
Bt 1. Nghệ thuật so sánh đối chiếu. Bt 2. phương thức biểu đạt
Bt 3. Bố cục.
→ Gv chốt
+ Ngôi kể 1
+ Truyện ngắn đậm chất hồi ký, trữ tình
+ So sánh, đỗi chiếu.
+ Kết hợp nhiều phương thức biểu đạt
+ Bố cục chặt chẽ, hợp lý
+ Đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm
+ Sáng tạo nhiều h/ảnh biểu tượng, biểu trưng giàu ý nghĩa triết lý.
Luyện tập
Qua truyện ngắn em hiểu gì về tác giả Lỗ Tấn và ước vọng của ông ?

2. Nghệ thuật
V.Luyện tập
Qua truyện ngắn em hiểu gì về tác giả Lỗ Tấn và ước vọng của ông ?
4.Dặn dò :
BTVN
Tóm tắt truyện
Phân tích n/v tôi, Phân tích n/v Nhuận Thổ.
*Rút kinh nghiệm :
.............................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
******************************************************************