Giáo án Vật Lí 6 (Chân trời sáng tạo) - Bài 5: Đo khối lượng

BÀI 5: ĐO KHỐI LƯỢNG
(Thời gian thực hiện: 2 tiết)
I. Mục tiêu
1. Kiến thức
- Nêu được cách đo, đơn vị đo và dụng cụ thường dung để đo khối lượng của một vật.
- Xác định được tầm quan trọng của việc ước lượng trước khi đo. Ước lượng được khối lượng của vật trong một số trường hợp đơn giản.
- Dùng cân để chỉ ra một số thao tác sai khi đo khối lượng và nêu được cách khắc phục thao tác sai đó.
- Đo dược khối lượng của một vật bằng cân. 
2. Năng lực
- Năng lực chung:
+ Tự chủ và tự học: Chủ động nhớ lại, ôn lại các đơn vị đo khối khượng đã biết;
+ Giao tiếp và hợp tác: Thành lập nhóm theo đúng yêu cẩu, nhanh và đảm bảo trật tự; Biết phân công nhiệm vụ phù hợp cho các thành viên tham gia hoạt động;
+ Giải quyết vấn đề và sáng tạo: Lựa chọn được phương án thực hiện đo khối lượng của một vật.
- Năng lực khoa học tự nhiên: 
+ Nhận thức khoa học tự nhiên: Nêu được cách đo, đơn vị đo và dụng cụ thường dùng để đo khối lượng của một vật; Nêu được tẩm quan trọng của việc ước lượng trước khi đo khối lượng trong một số trường hợp đơn giản;
+ Tìm hiểu tự nhiên: Chỉ ra được một số thao tác sai khi đo khối lượng và nêu được cách khắc phục thao tác sai đó;
+ Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: Đo được khối lượng của một vật bằng cân.
3. Phẩm chất
- Có ý thức tôn trọng ý kiến của các thành viên trong nhóm khi hợp tác;
- Khách quan, trung thực trong thu thập và xử lí số liệu, viết và nói đúng với kết quả thu thập;
- Kiên trì, tỉ mỉ, cẩn thận trong quá trình quan sát, thu thập và xử lí số liệu, có ý chí vượt qua khó khăn khi thực hiện các nhiệm vụ học tập vận dụng, mở rộng.
II. Thiết bị dạy học và học liệu
- Kế hoạch bài học. 
- Mỗi nhóm: 1 cân Rô-béc-van, 1 hộp quả cân, vật để cân, một số loại cân khác.
- Phiếu học tập: 
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1
NHÓM: 
Vật cần đo
Khối lượng ước lượng (g)
Chọn dụng cụ đo khối lượng
Kết quả đo
Tên dụng cụ đo
GHĐ
ĐCNN
Lần 1 (m1)
Lần 2 (m2)
Lần 3 (m3)
m = (m1+ m2+m3): 3
Viên bi sắt
Cặp sách
PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2
Họ và tên học sinh:  Lớp: 
Vật cần đo
Khối lượng ước lượng (g)
Chọn dụng cụ đo khối lượng
Kết quả đo
Tên dụng cụ đo
GHĐ
ĐCNN
Lần 1 m1
Lần 2 m2
Lần 3 m3
m = (m1+ m2+m3): 3
Hộp đựng bút
III. Tiến trình dạy học
A. Khởi động
Hoạt động 1: Tình huống có vấn đề
a. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS trong học tập, tạo sự tò mò cần thiết của tiết học.
b. Nội dung: Giáo viên đưa tình huống có vấn đề để giới thiệu bài học.
c. Sản phẩm: 
d. Tổ chức thực hiện:
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- Giao nhiệm vụ:
+ GV cho HS quan sát hai cốc nước giống nhau chứa cùng một thể tích chất lỏng. Một cốc chứa nước và một cốc chứa dầu ăn. Khối lượng của hai chất lỏng trong hai cốc có bằng nhau không? Làm sao để biết được điều đó?
- Học sinh tiếp nhận
- Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ:
+ Cho HS nêu các phương án thực hiện.
- Thực hiện nhiệm vụ học tập
+ Dự đoán: Dùng cân
- Chốt lại và đặt vấn đề vào bài: Để trả lời chính xác câu hỏi này thì chúng ta nghiên cứu bài hôm nay?
->Giáo viên nêu mục tiêu bài học:
- Chuẩn bị sách vở học bài
B. Hình thành kiến thức mới
TIẾT 1
Hoạt động 2: Tìm hiểu về đơn vị đo khối lượng
a. Mục tiêu: 
- GV hướng dẫn để HS nhắc lại được đơn vị khối lượng trong hệ thống đo lường chính thức của nước ta hiện nay đã được học là kilogram, kí hiệu là kg. Ghi nhớ các ước số và bội số thập phân của đơn vị kilogram mà ta thường gặp.
b. Nội dung: GV hướng dẫn HS nghiên cứu SGK trả lời câu hỏi.
c. Sản phẩm: Trả lời câu hỏi C1.
d. Tổ chức thực hiện:
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
* Chuyển giao nhiệm vụ:
- Giáo viên yêu cầu:
+ Yêu cầu HS đọc câu C1 và trả lời?
* Thực hiện nhiệm vụ:
- Giáo viên: theo dõi, kiểm tra kết quả, giúp đỡ kịp thời.
* Báo cáo kết quả: (bên cột nội dung)
* Đánh giá kết quả
- GV mời 1 HS trả lời, HS khác nhận xét, bổ sung.
- Giáo viên nhận xét, đánh giá.
-> Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng.
* Tổng kết:
- Kilôgam là khối lượng của 1 quả cân mẫu đặt ở viện đo lường quốc tế tại pháp.
- Các đơn vị đo khối lượng phổ biến: g, kg, ỵến, tạ, tấn,...
+ gam: 1 mg = 1/1000g
+ Héc-to-gam (lạng) 1 lạng = 100g
+ Tấn 1tấn = 1000kg
+ tạ: 1 tạ = 100kg
- Học sinh tiếp nhận: Đọc SGK Trả lời: C1.
- Học sinh: Đọc SGK, trao đổi nhóm tìm câu trả lời: C1
- Dự kiến sản phẩm: 
HS: kg, tấn tạ, yến (bên cột nội dung)
- HS trả lời, HS khác nhận xét, bổ sung, đánh giá.
Hoạt động 3: Tìm hiểu về dụng cụ đo khối lượng
a. Mục tiêu: Trình bày được cách điều chỉnh số 0 cho cân Rô béc van và cách cân 1 vật bằng cân Rô-béc-van.
b. Nội dung: Đọc SGK trả lời câu hỏi giáo viên đưa ra.
c. Sản phẩm: Trả lời được câu C2.
d. Tổ chức thực hiện:
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
*Chuyển giao nhiệm vụ:
- Giáo viên yêu cầu:
# Đọc thông tin SGK cho biết dụng cụ để đo khối lượng là gì? Thực tế dùng loại nào? Trong phòng thí nghiệm thì người ta đo khối lượng bằng loại cân nào?
# Ngoài những loại cân được liệt kê ở các hình 5.2 a, b, c hãy nêu thêm một số loại cân mà em biết và nêu ưu thế của từng loại cân đó.
+ Chỉ rõ các bộ phận trên chiếc cân thật.
+ Hãy nêu giới hạn đo và độ chia nhỏ nhất của chiếc cân trong lớp.
+ Cách sử dụng cân Rô béc van như thế nào.
+ Thực hiện cân 1 vật bằng chiếc cân đang có.
*Thực hiện nhiệm vụ:
- Giáo viên: Theo dõi, hướng dẫn, uốn nắn khi HS gặp vướng mắc.
*Báo cáo kết quả: 
- Yêu câu 1 HS trả lời các câu hỏi, các HS khác nhận xét, bổ sung (nếu có).
- GV nhận xét, chốt ý.
- GV giới thiệu một số loại cân khác và ưu thế của chúng:
- Cân điện tử, ưu thế: thiết kế nhỏ gọn, bề ngoài đẹp, sai số nhỏ, hiện thị kết quả trên màn hình nên bất cứ ai cũng có thể tự mình quan sát, có nhiều chức năng ngoài cân trọng lượng thông thường, còn dùng để tính chỉ số BMI, đo lượng nước, lượng mỡ trong cơ thể, ghi nhớ các số liệu
- Cân đồng hồ, ưu thế: dễ sử dụng, GHĐ lớn, chịu được va đập tốt, sử dụng được ngay và lâu dài (không cần lo thay pin).
* Tổng kết: 
- Dụng cụ đo khối lượng là cân.
- Có nhiều loại cân: Cân đĩa, cân đồng hồ, cân tạ, cân y tế, cân Rô béc van..
Luyện tập 
Em hãy đọc tên loại cân dưới đây và cho biết GHĐ và ĐCNN của cân
*Đánh giá kết quả
- Học sinh nhận xét, bổ sung, đánh giá.
- Giáo viên nhận xét, đánh giá.
->Giáo viên chốt kiến thức và ghi bảng:
- Học sinh tiếp nhận:
- Học sinh: Đọc, nghe, theo dõi SGK để trả lời câu hỏi.
- 1 HS trả lời câu hỏi, các HS khác nhận xét, bổ sung.
- Tên loại cân: cân đồng hồ. GHĐ là 5kg, ĐCNN là 2g.
TIẾT 2
Hoạt động 4: Ước lượng khối lượng của vật và lựa chọn cân cho phù hợp
a. Mục tiêu: Biết ước lượng khối lượng của vật và lựa chọn cân cho phù hợp.
b. Nội dung: Đọc SGK trả lời câu hỏi giáo viên đưa ra.
c. Sản phẩm: Các câu trả lời của HS.
d. Tổ chức thực hiện:
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- Có cân như hình 5.3, để đo khối lượng cơ thể ta nên dùng loại cân nào? Đo khối lượng hộp bút ta nên dùng loại cân nào? Tại sao?
- Câu trả lời mong đợi từ HS:
+ Cân a dùng để đo hộp bút. Bởi vì GHĐ của cân a là 5kg, ước lượng thấy trọng lượng của hộp bút nhỏ hơn 5kg, nên chọn cân a là phù hợp.
+ Cân b dùng để đo khối lượng cơ thể. Bởi vì GHĐ của cân b là 130kg, ước lượng thấy trọng lượng cơ thể nhỏ hơn hoặc có thể bằng 130kg, và đương nhiên là lớn hơn rất nhiều so với GHĐ của cân a, nên chọn cân b là phù hợp.
Hoạt động 5: Tìm hiểu các thao tác khi đo khối lượng
a. Mục tiêu: Học sinh nắm được các thao tác khi đo khối lượng.
b. Nội dung: Đọc SGK trả lời câu hỏi giáo viên đưa ra.
c. Sản phẩm: Các câu trả lời của HS.
d. Tổ chức thực hiện:
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
GV yêu cầu HS đọc SGK trả lời câu hỏi:
- Em hãy quan sát hình 5.4 và nhận xét về cách hiệu chỉnh cân ở hình nào thì thuận tiện cho việc đo khối lượng của vật.
- Quan sát hình 5.5 và cho biết cách đặt mắt để đọc khối lượng như thế nào là đúng.
- Hãy cho biết khối lượng mỗi thùng hàng trong hình 5.6 là bao nhiêu? (Biết ĐCNN của cân này là 1kg)
- Câu trả lời mong đợi từ HS:
C4: Hiệu chỉnh cân ở hình 5.4a phù hợp hơn vì mũi kim đang dừng ở vạch số 0, sẽ dễ đọc được kết quả đo khối lượng hơn.
C5: Cách đặt mắt đọc khối lượng của bạn gái đứng giữa đúng. Khi đọc khối lượng cần phải đặt mắt nhìn theo hướng vuông góc với mặt cân
- Khối lượng thùng hàng tại hình 5.6a là 39kg, khối lượng thùng hàng tại hình 5.6b là 38,5kg.
Hoạt động 6: Tìm hiểu đo khối lượng bằng cân
 a. Mục tiêu: Học sinh biết cách đo khối lượng bằng cân.
b. Nội dung: Tiến hành thí nghiệm theo SGK.
c. Sản phẩm: Phiếu học tập số 1
d. Tổ chức thực hiện:
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- GV chia lớp thành 6 nhóm, yêu cầu các nhóm cử đại diện lên nhận dụng cụ thí nghiệm.
- GV hướng dẫn học sinh thực hiện lần lượt đo khối lượng của viên bi sắt và cặp sách. Hoàn thành phiếu học tập số 1.
- Yêu cầu HS nhắc lại các bước cần thực hiện khi đo khối lượng của một vật bằng cân.
- Chia nhóm và cử đại diện lên nhận dụng cụ thí nghiệm.
- Thực hiện thí nghiệm theo yêu cầu của GV.
- Trả lời câu hỏi.
Hoạt động 7: Luyện tập
a. Mục tiêu: Học sinh sử dụng kiến thức đã học để làm bài tập.
b. Nội dung: HS làm phần bài tập trong SGK 
c. Sản phẩm: Các câu trả lời của HS.
d. Tổ chức thực hiện:
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- GV yêu cầu HS làm bài tập 1, 2, 3, 4 trong SGK – Trang 26.
- GV mời đại diện một học sinh lên bảng làm bài.
- Gv mời HS khác nhận xét.
- GV nhận xét và chốt.
ĐÁP ÁN
1. Đơn vị đo khối lượng trong hệ thống đo lường chính thức của nước ta hiện nay là kilogram, kí hiệu là kg. Các ước số và bội số thập phân của đơn vị kilogram ta thường gặp là gram (g), hectogram (còn gọi là lạng), yến, tạ, tấn.
2. Đáp án C.
3. Đáp án D.
4. GHĐ của cân là 3kg; ĐCNN của cân là 20g. Khối lượng quả là 240g.
- Trả lời câu hỏi 1, 2, 3, 4.
- Một HS lên bảng làm bài tập.
- HS khác nhận xét.
- Chữa bài vào vở.
Hoạt động 8: Vận dụng
a. Mục tiêu: học sinh vận dụng kiến thức đã học trả lời các câu hỏi thực tế.
b. Nội dung: Thực hiện phép đo khối lượng hộp đựng bút của em và hoàn thành phiếu học tập số 2.
c. Sản phẩm: Phiếu học tập số 2.
d. Tổ chức thực hiện:
Hoạt động của GV
Hoạt động của học sinh
Giao nhiệm vụ: 
Trả lời câu hỏi dưới đây vào phiếu học tập, tiết sau nộp lại cho GV.
Câu hỏi: Mô tả cách đo, tiến hành đo khối lượng hộp đựng bút của em và so sánh kết quả đo với kết quả ước lượng của em.
Nhận nhiệm vụ
Hướng dẫn học sinh thực hiện nhiệm vụ: 
Thực hiện tại nhà, GV đưa ra hướng dẫn cần thiết.
Thực hiện nhiệm vụ ở nhà
Báo cáo kết quả: 
Tiết học tiếp theo nộp phiếu trả lời cho GV.
Theo dõi đánh giá của giáo viên
C. Dặn dò
- Học sinh làm bài tập SBT
- Chuẩn bị bài mới trước khi lên lớp
D. Kiểm tra đánh giá thường xuyên
Kết thúc bài học, GV cho học sinh tự đánh giá theo bảng sau:
Họ và tên học sinh: 
Các tiêu chí
Tốt
Khá
TB
Chưa đạt
Chuẩn bị bài trước khi đến lớp
Tham gia hoạt động nhóm theo yêu cầu của GV
Nêu được đơn vị và dụng cụ đo thời gian
Nêu được các bước cần thực hiện khi đo thời gian của một hoạt động.